Aleksander Łaguna (19 września 1894, Częstochowa – 8 października 1934) był majorem pilotem Wojska Polskiego oraz kawalerem Orderu Virtuti Militari.
Życiorys
Był synem Henryka Piotra i Wiktorii Antoniny z Wilamowskich. W 1913 roku ukończył handlową szkołę średnią w Warszawie i rozpoczął studia w Instytucie Handlowym w Moskwie. W 1915 roku, z chwilą wybuchu I wojny światowej, został powołany do armii Imperium Rosyjskiego, gdzie otrzymał przydział do wojsk balonowych. Następnie trafił do 2. polowej kompanii aeronautycznej, a 14 października 1916 roku rozpoczął naukę w szkole inżynieryjnej w Petersburgu. Po jej ukończeniu służył w 2. Korpusowym Oddziale Aeronautycznym. 6 maja 1917 roku został wysłany do Jass na kurs balonowy oraz dla obserwatorów lotniczych. W grudniu 1917 roku trafił do szkoły obserwatorów w Odessie, gdzie pełnił funkcję instruktora. Udało mu się nawiązać kontakt z I Korpusem Polskim w Rosji, co umożliwiło mu powrót do Polski.
Wziął udział w zajęciu lotniska na Mokotowie. 24 listopada 1918 roku został żołnierzem Wojska Polskiego. Po przeszkoleniu lotniczym trafił do 3. eskadry wywiadowczej. 24 stycznia 1919 roku wyruszył na front wojny polsko-ukraińskiej, gdzie eskadra działała w ramach Wołyńskiej Grupy Operacyjnej. 15 lutego, w załodze z Tadeuszem Praussem, w samolocie Albatros C.I, przeprowadził rozpoznanie ruchu kolejowego i drogowego na trasie Włodawa – Kobryń – Kowel – Chełm. Mimo niesprzyjających warunków pogodowych w styczniu i lutym brał udział w lotach rozpoznawczych i bombardujących.
Po rozpoczęciu wojny polsko-bolszewickiej kontynuował służbę w 3. eskadrze wywiadowczej. 19 kwietnia, w towarzystwie Tadeusza Praussa, przeprowadził atak na Koziatyn, bombardując koszary wojskowe w Berdyczowie. 27 kwietnia wyróżnił się podczas misji mającej na celu nawiązanie łączności z VII. Brygadą Jazdy, która realizowała zagon na Malin.
Podczas jednej z misji bojowych w rejonie Kijowa odniósł rany, co na krótko wyłączyło go z aktywnej służby. Został awansowany na zastępcę dowódcy 3. ew. 23 maja 1920 roku wyróżnił się, prowadząc dwa loty rozpoznawcze, w trakcie których zidentyfikował koncentrację oddziałów Armii Czerwonej przygotowujących się do przeprawy przez Dniepr w rejonie Rżyszczewa. Następnego dnia, w załodze z por. Tadeuszem Praussem, wziął udział w ataku na te oddziały, uszkadzając jeden z okrętów sowieckiej flotylli rzecznej. 26 kwietnia jako pierwszy polski lotnik potwierdził zajęcie Żytomierza przez oddziały WP. 4 i 5 maja, w towarzystwie ppor. pil. Józefa Krzyczkowskiego, przeprowadził loty rozpoznawcze nad Kijowem, które potwierdziły, że Armia Czerwona nie zamierza bronić miasta. 17 maja zidentyfikował zgrupowanie pociągów na stacji kolejowej w Borysławiu i skutecznie je zaatakował, używając karabinu maszynowego oraz bomb.
Podczas odwrotu Wojska Polskiego spod Kijowa uczestniczył w atakach na jednostki 1 Armii Konnej w rejonie Łucka, Dubna i Równego. 16 sierpnia, w załodze z mjr. pil. Jerzym Kossowskim, przeprowadził pierwszy lot bojowy na rzecz Grupy Uderzeniowej w ramach bitwy warszawskiej, atakując sowieckie tabory w Żelechowie oraz ostrzeliwując maszerujące jednostki piechoty i kawalerii. Za swój udział w kontrofensywie znad Wieprza oraz w bitwie nad Niemnem został zgłoszony przez dowódcę 4. Armii do odznaczenia Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari.
22 sierpnia 1920 roku został skierowany do Szkoły Pilotów w Bydgoszczy, a od 19 sierpnia 1921 roku kontynuował szkolenie w Wyższej Szkole Pilotów w Grudziądzu. 21 kwietnia 1922 roku został mianowany oficerem taktycznym w 1 pułku lotniczym w Warszawie, a następnie objął dowództwo nad 12 eskadrą wywiadowczą, którą prowadził do lipca 1923 roku.
1 maja 1924 roku został szefem pilotów w Szkole Pilotów w Bydgoszczy, a 1 października 1925 roku objął stanowisko dyrektora Działu Nauk w Oficerskiej Szkole Lotnictwa w Grudziądzu. 17 marca 1926 roku objął funkcję szefa pilotów tej szkoły, a z OSL odszedł 12 października 1926 roku. Następnie pełnił rolę oficera taktycznego w 2 pułku lotniczym. 25 lipca 1927 roku objął stanowisko referenta w Departamencie Lotnictwa Ministerstwa Spraw Wojskowych. 5 listopada 1928 roku został dowódcą Dywizjonu Szkolnego w 3 pułku lotniczym, pełniąc tę funkcję do 1930 roku.
30 kwietnia 1931 roku został przeniesiony do rezerwy. Zmarł 8 października 1934 roku i został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera C 20-5-2).
Ordery i odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 1622 – 8 kwietnia 1921
Krzyż Walecznych (trzykrotnie)
Polowa Odznaka Obserwatora
Czechosłowacka Odznaka Pilota (1929)
Przypisy
Bibliografia
Aleksander Łaguna. Wspomnienia działań szturmowych z powietrza przy forsowaniu rzeki przez nieprzyjaciela. „Przegląd Lotniczy”. 11-12/1932, listopad-grudzień 1932. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. OCLC 1036625413.
Marian Romeyko (red.), Ku czci poległych lotników: księga pamiątkowa, Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku czci Poległych Lotników, 1933, OCLC 830230270 [dostęp 2022-01-23] [zarchiwizowane z adresu 2020-06-03].
Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4. OCLC 69601095.
Jan Celek: Skrzydlata szkoła: Dęblińska Szkoła Lotnicza w latach 1925–1939 i wojenne losy jej wychowanków. Poznań: Redakcja Czasopism Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej, 2000. ISBN 83-909008-3-1. OCLC 1051271515.
Józef Zieliński, Waldemar Wójcik: Lotnicy Kawalerowie Orderu Wojennego Virtuti Militari: 1919–1920. T. 1: Wojna polsko-bolszewicka 1919–1920. Warszawa: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2005. ISBN 83-7441-243-7. OCLC 749442378.
Jerzy Pawlak: Absolwenci Szkoły Orląt: 1925–1939. Warszawa: Retro-Art, 2009. ISBN 83-87992-22-4. OCLC 69472829.
Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). T. I: Początki, organizacja, personel i sprzęt. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). T. II: Walka i demobilizacja. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
Stanisław Januszewski: Polacy w siłach powietrznych Wielkiej Wojny. Polscy pionierzy lotnictwa. T. 2. Wrocław: Fundacja Otwartego Muzeum Techniki, 2019. ISBN 978-83-64688-21-8.
Mariusz Niestrawski: Lotnictwo w wojnie polsko-ukraińskiej 1918–1919. Przemyśl: Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej, 2019. ISBN 978-83-60680-70-4. OCLC 1140347394.
Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze 1918–1920. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2021. ISBN 978-83-8229-232-9. OCLC 1272952702.
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2025-04-04].
