Aleksander Lach, znany jako „Niepodległy” (ur. 28 listopada 1892 w Warszawie, zm. 11 sierpnia 1974 w Zgierzu) był polskim księgarzem oraz działaczem niepodległościowym i społecznym.
Życiorys
Urodził się 28 listopada 1892 roku w Warszawie, w rodzinie Jana i Franciszki z Bielasów. Jego ojciec był niewykwalifikowanym robotnikiem. W 1903 roku rodzina przeniosła się do Łodzi. Od 1904 roku pracował jako gazeciarz, a już jako trzynastolatek podróżował do Warszawy, skąd przywoził prasę, w tym materiały o treści patriotycznej i klasowej. Został ukarany przez władze rosyjskie za kolportaż nielegalnych wydawnictw. Pracował także w drukarni oraz w hurtowni czasopism w Łodzi.
W 1910 roku założył kiosk w Zgierzu, w którym sprzedawał czasopisma oraz książki, głównie sprowadzane od łódzkich księgarzy L. Fiszera i Stanisława Miszewskiego. Zorganizował sprzedaż gazet w Zgierzu oraz w sąsiednich miejscowościach, takich jak Stryków, Ozorków i Łęczyca.
W 1912 roku ożenił się z Heleną Janisiewicz, córką lokalnego murarza, która porzuciła pracę w zgierskiej tkalni, aby wspierać męża w ich wspólnym interesie.
Był aktywnym działaczem niepodległościowym, członkiem zgierskiej Polskiej Organizacji Wojskowej. W 1916 roku został aresztowany przez Niemców i internowany w Szczypiornie, a następnie osadzony w obozie w Havelbergu. Jesienią 1918 roku powrócił do Zgierza, gdzie rozbudował swój kiosk, sprowadzając książki od warszawskich wydawców, takich jak Gebethner i Wolff oraz Michał Arct i inni.
Od 1922 roku był aktywnym członkiem Związku Księgarzy Polskich, uczestnicząc w Komisji Rewizyjnej. W 1927 roku współorganizował Koło Łódzkie ZKP, w którym pełnił funkcję długoletniego sekretarza. Publikował artykuły w czasopismach branżowych.
W 1924 roku zaadaptował samochód marki Buick na obwoźną księgarnię, tworząc „Wędrowną Księgarnię Ludową z Kinem A. Lacha”, która docierała do wsi i miasteczek, sprzedając wydawnictwa popularnonaukowe i wyświetlając filmy wieczorami. Zniechęcony brakiem sukcesu, zrezygnował po roku z tego przedsięwzięcia i wrócił do pracy w stacjonarnej księgarni w Zgierzu.
W 1931 roku powiększył i unowocześnił swoją firmę. W pracy wspomagali go żona oraz synowie: Adam, Andrzej i Józef. W 1933 roku opublikował rys historyczny Zgierza autorstwa Bronisława Wachnika pt. „Zgierz rolniczo-rzemieślniczy” oraz wydał dziesięć numerów jednodniówki „Zgierzanin”, a także plany i widoki miasta.
W 1939 roku księgarnie zostały zajęte przez Niemców, a następnie zniszczone. Po wojnie, nie otrzymawszy zgody władz na ponowne otwarcie księgarni, wycofał się z działalności zawodowej. Tradycję rodzinną kontynuował syn Józef, który po wojnie prowadził antykwariaty w Wrocławiu, Zabrzu i Katowicach.
Ordery i odznaczenia
Krzyż Niepodległości – 2 maja 1933 roku „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
Brązowy Krzyż Zasługi – 1938 roku za zasługi na polu pracy społecznej.
