Aleksander Kulczyński (urodzony 20 grudnia 1889 w Warszawie, zmarł 11 sierpnia 1977 tamże) był majorem piechoty w Wojsku Polskim oraz kawalerem Orderu Virtuti Militari.
Życiorys
Był synem Józefa i Franciszki z domu Gajewska. Po ukończeniu sześciu klas szkoły realnej został relegowany z powodu strajku szkolnego w 1905 roku. Maturę zdał jako ekstern, będąc już oficerem Wojska Polskiego. W 1913 roku powołano go do armii rosyjskiej, a w 1915 roku ochotniczo wstąpił do Legionu Puławskiego.
W szczególności wyróżnił się 20 sierpnia 1920 roku podczas „bitwy pod Murcem”, gdzie na czele swojego plutonu powstrzymał niemiecki atak, a następnie wypiął ich z zajmowanych pozycji. Za tę postawę otrzymał Order Virtuti Militari.
Od 1916 roku, jako podchorąży, służył w Brygadzie Strzelców Polskich (został ranny w 1918 roku we wsi Konczany nad Uszą podczas walk z bolszewikami). Za walki z bolszewikami otrzymał amarantową wstążkę. Był również aktywnym członkiem Polskiej Ligi Wojennej Walki Czynnej, gdzie propagował jej ideologię wśród swoich podwładnych (otrzymał Krzyż Niepodległości). Uczestniczył także w spisku w Bobrujsku. Po demobilizacji I Korpusu Polskiego dołączył do 4 Dywizji Strzelców Polskich, z którą powrócił do kraju.
W lutym 1920 roku wstąpił do 5 pułku piechoty Legionów. Latem tego samego roku został ranny pod Nawozem nad Styrem, a po rekonwalescencji, w październiku, otrzymał przydział do Wileńskiego Pułku Strzelców. W październiku 1920 roku uczestniczył w wyzwoleniu Wilna spod okupacji litewskiej. W nocy z 26 na 27 października 1920 roku, podczas wypadu I baonu Pułku Wileńskiego na młynek w Ponarach, wziął do niewoli całą placówkę (30 ludzi), zniszczył połączenia telefoniczne i dowodził atakiem na okopy, zmuszając Litwinów do wycofania się. W latach 20. XX wieku pełnił służbę w 85 pułku piechoty w Nowej Wilejce.
3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu kapitana z datą starszeństwa 1 czerwca 1919 roku oraz 694. lokatą w korpusie oficerów piechoty.
3 maja 1926 roku awansował na majora z datą starszeństwa 1 lipca 1925 roku oraz 67. lokatą w korpusie oficerów piechoty.
28 stycznia 1931 roku został przeniesiony z 85 pułku piechoty do Korpusu Ochrony Pogranicza na stanowisko dowódcy Batalionu KOP „Iwieniec”. 23 marca 1932 roku przeniesiono go z KOP do Komendy Miasta Wilno, gdzie objął stanowisko referenta bezpieczeństwa i dyscypliny.
W 1939 roku, jako oficer w stanie spoczynku, został zmobilizowany w ramach Obszaru Warownego „Wilno”. Po 17 września przekroczył granicę litewską. Po powrocie z internowania został aresztowany, więziony na Łukiszkach, a następnie skazany na 8 lat „trudavovo łagra”, po czym 7 października 1940 roku wywieziono go do łagru w Workucie. W 1941 roku, po podpisaniu układu Sikorski-Majski, został przyjęty do Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR. W Guzarze w Uzbekistanie dowodził batalionem, szkoląc młodych żołnierzy. Po wyjściu oddziałów generała Andersa z Związku Radzieckiego był dowódcą Straży Portowej w Aleksandrii. Tam zachorował na próchnicę kręgosłupa i zakończył służbę. W 1946 roku powrócił do Polski. Jako rencista (z nogą krótszą o 5 cm w wyniku nie w pełni udanej operacji prof. Grucy) pracował jako archiwista. Zmarł w 1977 roku i został pochowany na Powązkach Cywilnych w kwaterze 115, w pobliżu grobu marszałka Rydza Śmigłego.
Ordery i odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 6822 (dwukrotnie: za walki z Niemcami w Legionie Puławskim oraz za wojnę bolszewicką w 5 Pułku Legionów – ranny pod Nawozem nad Styrem; pierwszy krzyż Virtuti V klasy zwrócił do kapituły orderu, ponieważ nie można było posiadać dwóch tego samego stopnia).
Krzyż Niepodległości za udział w Polskiej Lidze Wojennej Walki Czynnej oraz w spisku w Bobrujsku (jeszcze w armii carskiej).
Krzyż Walecznych – dwukrotnie – „za czyny męstwa i odwagi wykazane w bojach toczonych w latach 1918-1921”.
Krzyż Zasługi Wojsk Litwy Środkowej za wyzwolenie Wilna i ochranianie granic Litwy Środkowej.
Wstążeczka amarantowa.
Medal za Długoletnią Służbę w X-lecie służby.
Złoty Krzyż Zasługi.
Medal międzysojuszniczy „Médaille Interalliée”.
Awanse
podporucznik – 1 lutego 1919
porucznik – 1 kwietnia 1920
kapitan – 3 października 1922
major – 3 maja 1926
Życie prywatne
W 1927 roku ożenił się z Lidią z domu Keltau. Miał dwóch synów.
Przypisy
Bibliografia
Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych.
Rocznik Oficerski 1923. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1923. [dostęp 2016-06-05].
Rocznik Oficerski 1924. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1924. [dostęp 2016-06-11].
Rocznik Oficerski 1928. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1928. [dostęp 2016-06-11].
Rocznik Oficerski 1932. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1932. [dostęp 2016-06-11].
Tomasz Głowiński: Zapomniany garnizon. Oddziały Korpusu Ochrony Pogranicza w Iwieńcu w latach 1924-1939. Wrocław: Wydawnictwo GAJT, 2009. ISBN 978-83-88178-71-9.
Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792 – 1945. T. 2/2. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1993. ISBN 83-900510-0-1.
