Aleksander Krawczuk

Aleksander Włodzimierz Krawczuk

Aleksander Włodzimierz Krawczuk (7 czerwca 1922 – 27 stycznia 2023) był wybitnym polskim historykiem starożytności, eseistą oraz nauczycielem akademickim. Pełnił funkcję profesora nauk humanistycznych, a w latach 1986–1989 był ministrem kultury i sztuki oraz posłem na Sejm I i II kadencji.

Życiorys

Ukończył IV Liceum Ogólnokształcące w krakowskiej dzielnicy Podgórze. W trakcie II wojny światowej walczył jako żołnierz w zgrupowaniu partyzanckim „Żelbet” Armii Krajowej. Studia z zakresu historii i filologii klasycznej zakończył w 1949 roku na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie rozpoczął pracę naukową w Katedrze Historii Starożytnej jako asystent Ludwika Piotrowicza. Od 1957 roku aż do momentu objęcia stanowiska ministra w 1986 roku pracował w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie oraz prowadził wykłady w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Rzeszowie. W 1960 roku uzyskał stopień doktora na podstawie pracy „Kolonizacja sullańska”, napisanej pod kierunkiem Józefa Wolskiego, a w 1963 roku habilitował się na podstawie rozprawy „Virtutis ergo. Nadania obywatelstwa rzymskiego przez wodzów Republiki”. W latach 1980–1986 kierował Zakładem Historii Starożytnej UJ, a w 1985 otrzymał tytuł profesora nauk humanistycznych.

Jego zainteresowania obejmowały historię starożytną, a także popularyzację zagadnień związanych z antykiem. Współtworzył telewizyjny cykl dokumentalny „Antyczny świat profesora Krawczuka”. Jest autorem wielu prac naukowych oraz książek popularnonaukowych, które zostały przetłumaczone na różne języki. Należał do Związku Literatów Polskich w latach 1971–2003, a w latach 1986–1987 był prezesem krakowskiego oddziału ZLP. Był także prezesem krakowskiego oddziału Fundacji Kultury Polskiej oraz członkiem Stowarzyszenia Autorów Polskich.

W latach 1986–1989 działał w Ogólnopolskim Komitecie Grunwaldzkim, a w tym samym czasie pełnił funkcję ministra kultury i sztuki w rządach Zbigniewa Messnera i Mieczysława Rakowskiego. Od 1991 do 1997 roku był posłem na Sejm I i II kadencji z ramienia Sojuszu Lewicy Demokratycznej. W późniejszych latach był uważany za sympatyka stowarzyszenia „Przyjazny Kraków”, powiązanego z Jackiem Majchrowskim.

W czerwcu 2022 roku, z okazji jego setnych urodzin, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa zorganizowało wystawę „Aleksander Krawczuk, Sto lat…” w Pałacu „Pod Krzysztofory”.

Zmarł i został pochowany na cmentarzu Rakowickim.

Życie prywatne

Był synem Dymitra i Marii Krawczuków. Miał syna, Wojciecha Krawczuka, który również jest historykiem.

Odznaczenia i wyróżnienia

Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (1997, nadany przez prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego, w uznaniu wybitnych zasług dla kultury narodowej)
Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2009)
Nagroda Miasta Krakowa (1972)

Publikacje książkowe

Kolonizacja sullańska (studium), Ossolineum, Wrocław 1960 (przekład w jęz. włoskim: La colonizzazione sillana, Lo Scarabeo, Bolonia 2008).
Gajusz Juliusz Cezar (biografia), Ossolineum, Wrocław 1962, 1972, 1990, 1993.
Virtutis ergo. Nadania obywatelstwa rzymskiego przez wodzów Republiki (rozprawa habilitacyjna), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, nr 11, Kraków 1963.
Cesarz August (biografia), Ossolineum, Wrocław 1964, 1965, 1973, 1978, 1990.
Herod, król Judei (biografia), Wiedza Powszechna, Warszawa 1965, 1985, 1988, 1989.
Neron (biografia), Czytelnik, Warszawa 1965, 1969, 1974, 1984, 1988.
Perykles i Aspazja (monografia), Ossolineum, Wrocław 1967, 1987; Interart, Warszawa 1995.
Siedmiu przeciw Tebom (opowieść), PIW, Warszawa 1968; Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1982, 1990; Interart, Warszawa 1995.
Sprawa Alkibiadesa (monografia), Czytelnik, Warszawa 1968, 1989; PIW, Warszawa 1975.
Wojna trojańska. Mit i historia (monografia), Wiedza Powszechna, Warszawa 1969, 1971, 1974, 1985, 1988, 1989; Interart, Warszawa 1995 (przekład w jęz. niemieckim: Der Trojanische Krieg. Mythos und Geschichte, Urania, Lipsk 1990).
Kleopatra (biografia), Ossolineum, Wrocław 1969, 1971, 1972, 1975, 1985; Graf Media Film, Kraków 1993.
Konstantyn Wielki (biografia), Wiedza Powszechna, Warszawa 1970, 1985, 1987.
Pan i jego filozof. Rzecz o Platonie (opowieść), PIW, Warszawa 1970; Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1984; Interart, Warszawa 1996.
Ród Konstantyna (monografia), Wiedza Powszechna, Warszawa 1972, 1985, 1987.
Sennik Artemidora (opowieść), Ossolineum, Wrocław 1972, 1976, 1990; Interart, Warszawa 1995.
Tytus i Berenika (opowieść), Czytelnik, Warszawa 1972; Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1985.
Groby Cheronei (opowieść), Wydawnictwo Poznańskie, 1972, 1988; Interart, Warszawa 1996.
Rzym i Jerozolima (monografia), Czytelnik, Warszawa 1974; Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1987.
Julian Apostata (biografia), Wiedza Powszechna, Warszawa 1974, 1987.
Mity, mędrcy, polityka; Siedmiu przeciw Tebom; Pan i jego filozof. Rzecz o Platonie; Sprawa Alkibiadesa (zbiór esejów), PIW, Warszawa 1975.
Maraton (monografia), Wiedza Powszechna, Warszawa 1976, 1986, 1988, 1989; Interart, Warszawa 1995.
Ostatnia olimpiada (monografia), Ossolineum, Wrocław 1976, 1988.
Upadek Rzymu. Księga wojen (monografia), Ossolineum, Wrocław 1978.
Mitologia starożytnej Italii (monografia), WAiF, Warszawa 1982, 1984, 1986.
Ród Argeadów. Filip i Aleksander (monografia), Wydawnictwo Literackie, Kraków 1982.
Stąd do starożytności (zbiór esejów), RiTV, Warszawa 1985, 1987, 1988.
Poczet cesarzy rzymskich, tom I i II, Iskry, Warszawa 1986, 1987, 1991, 1992, 1995, 2001
Opowieść o zmarłych. Cmentarz Rakowicki, KAW, Kraków, tom I, cz. 1 i 2 – 1987, tom II, cz. 3 i 4 – 1988.
Starożytność odległa i bliska (zbiór esejów), PAX, Warszawa 1980; Wydawnictwo Poznańskie, 1987.
Cmentarz Rakowicki w Krakowie (współautor), Omnipress, Warszawa 1988.
Alfabet Krawczuka mitologiczny, Oficyna Cracovia, Kraków 1991.
Rzymianki (opowieść), Polczek, Warszawa-Kraków 1992.
Poczet cesarzy bizantyjskich, Iskry, Warszawa 1987, 1992.
Kronika starożytnego Rzymu (monografia), Iskry, Warszawa 1993, 1994.
Poczet cesarzowych Rzymu, Warszawa 1998, 2001.
Rzym, Kościół, cesarze (opowieść), Warszawa 2000.
Polska za Nerona (opowieść), Warszawa 2002.
Spotkania z Petroniuszem (opowieść), Iskry, Warszawa 2005.

Przypisy

Bibliografia

Aleksander Krawczuk [online], krakow.pl, 5 lipca 2010 [dostęp 2023-01-28].
Prof. dr hab. Aleksander Krawczuk, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2020-01-05].
Dane osoby z katalogu kierowniczych stanowisk partyjnych i państwowych PRL [online], katalog.bip.ipn.gov.pl [dostęp 2020-01-05].