Aleksander Marek Kowalski (urodzony 7 października 1902 roku w Warszawie, zmarły w kwietniu 1940 roku w Katyniu) był polskim hokeistą, reprezentującym Polskę, oraz dwukrotnym olimpijczykiem. Pełnił funkcję urzędnika, był porucznikiem rezerwy piechoty Wojska Polskiego i padł ofiarą zbrodni katyńskiej.
Życiorys
Aleksander Kowalski przyszedł na świat jako syn Józefa i Leokadii, z domu Kowczyńska.
W 1924 roku ukończył gimnazjum św. Stanisława Kostki, a następnie w 1928 roku uzyskał dyplom z Wydziału Bankowego Szkoły Głównej Handlowej.
Jego małżonką była Janina (urodzona w 1908 roku), z domu Zawadzka, z którą zawarł związek małżeński w 1930 roku. Mieli dwie córki, Hannę i Ewę (urodzoną w 1938 roku).
Kariera hokejowa
Kowalski był wyczynowym hokeistą i uznawany jest za jednego z pionierów tej dyscypliny w Polsce. Występował na pozycji obrońcy. W latach 1923–1933 reprezentował barwy klubu AZS Warszawa, z którym zdobył pięć tytułów mistrza Polski. Grał również w reprezentacji Polski w latach 1926–1932, biorąc udział w mistrzostwach świata (1928), mistrzostwach Europy (1928, 1929, 1930, 1931), mistrzostwach świata (1930, 1931) oraz zimowych igrzyskach olimpijskich (1928, 1932).
W 1930 roku, razem z Józefem Stogowskim i Tadeuszem Adamowskim, zagrał w reprezentacji Europy w meczu przeciwko Kanadzie.
Po zakończeniu kariery sportowej zaangażował się w działalność Polskiego Związku Hokeja na Lodzie jako sędzia hokejowy.
Praca zawodowa
Na początku swojej kariery zawodowej pracował jako urzędnik w Ministerstwie Kolei, a później w Komunalnej Kasie Oszczędności w Warszawie, gdzie na początku 1939 roku awansował na stanowisko dyrektora V Oddziału KKO.
Służba wojskowa
Ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zambrowie. W latach 1931–1934 brał udział w ćwiczeniach wojskowych w obozach w rejonie Baranowicz. Po tym okresie awansował na stopień porucznika.
Po wybuchu II wojny światowej, 3 września 1939 roku, został zmobilizowany i udał się przez Chełm do Równego, gdzie stacjonowała 13 Kresowa Dywizja Piechoty, do której przydzielono go do 3 batalionu. Po agresji ZSRR na Polskę, 17 września 1939 roku, został aresztowany przez Sowietów 25 września w Dubnie. Następnie przetrzymywany był w obozie w Kozielsku. W tym czasie bliscy otrzymywali od niego korespondencję, ostatnią z 11 lutego 1940 roku. Na początku kwietnia 1940 roku został przewieziony do Katynia i najprawdopodobniej 3 lub 5 kwietnia rozstrzelany przez funkcjonariuszy NKWD. W 1943 roku, podczas ekshumacji przeprowadzanej przez Niemców, jego ciało zostało zidentyfikowane pod numerem 2129. W pobliżu zwłok znaleziono m.in. metrykę ślubu, kartę szczepień oraz list. Spoczął na terenie Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu.
Sukcesy sportowe
Reprezentacyjne
- Złoty medal akademickich mistrzostw świata: 1928
- Srebrny medal mistrzostw Europy: 1929, 1931
- Czwarte miejsce mistrzostw Europy: 1930
- Piąte miejsce mistrzostw świata: 1930
- Czwarte miejsce mistrzostw świata: 1931
Klubowe
- Złoty medal mistrzostw Polski: 1927, 1928, 1929, 1930, 1931 z AZS Warszawa
Ordery i odznaczenia
Brązowy Krzyż Zasługi (19 marca 1931 roku)
Upamiętnienie
Tablice upamiętniające Aleksandra Kowalskiego, dzięki staraniom jego żony, zostały umieszczone w Warszawie w kościele św. Antoniego z Padwy przy ulicy Senatorskiej w 1977 roku oraz na ścianie „Golgota Wschodu” w kościele św. Karola Boromeusza na Powązkach.
Jego nazwisko znajduje się na tablicy „Sportowcy Polscy Olimpijczycy zamordowani przez NKWD w Katyniu i Charkowie wiosną 1940” umieszczonej w bazylice katedralnej św. Michała i św. Floriana w Warszawie 14 czerwca 1992 roku oraz na tablicy „Olimpijczycy Polscy polegli i pomordowani w latach 1939–1945” w Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie.
5 października 2007 roku Minister Obrony Narodowej Aleksander Szczygło pośmiertnie awansował go do stopnia kapitana. Uroczystość ogłoszenia awansu miała miejsce 9 listopada 2007 roku w Warszawie podczas wydarzenia „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.
W listopadzie 2008 roku zmieniono patrona ulicy na warszawskim Bródnie, przyznając patronat Aleksandrowi Kowalskiemu, odbierając go działaczowi komunistycznemu.
13 kwietnia 2010 roku, w ramach akcji „Katyń… pamiętamy” / „Katyń… Ocalić od zapomnienia”, w Zespole Szkół w Słupnie zasadzono Dąb Pamięci oraz postawiono kamień pamiątkowy na cześć Aleksandra Kowalskiego, co uczciły jego córki, Hanna Kowalska-Grzebuła i Ewa Osiecka (podczas tej ceremonii uhonorowano również Alfreda Bartela).
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Kowalski Aleksander Marek. olimpijski.pl. [dostęp 2023-02-28].
Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Katyń. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2000. s. 376. [dostęp 2017-01-19].
Janina Kowalska. Rocznik 1908. Opis wojennych losów rodziny Janiny i Aleksandra Kowalskich. swiadkowiehistorii.pl. [dostęp 2014-03-07].
Убиты в Катыни. Księga pamięci polskich jeńców wojennych – więźniów obozu NKWD w Kozielsku, rozstrzelanych decyzją Biura Politycznego Komitetu Centralnego Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (b) z 5 marca 1940 roku. Лариса Еремина (red.). Moskwa: Stowarzyszenie Memoriał, 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.
