Aleksander Kowalewski (urodzony 23 sierpnia 1879 w Krasnymstawie, zmarły w kwietniu 1940 w Charkowie) był generałem brygady Wojska Polskiego oraz ofiarą zbrodni katyńskiej.
Życiorys
Był synem Wiktora oraz Zygmunty z Chylińskich, a swoje pierwsze kroki stawiał w Krasnymstawie, gdzie przyszedł na świat 23 sierpnia 1879 roku. W 1897 roku ukończył Szkołę Junkrów (Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa informuje, że ukończył Korpus Kadetów w Niżnym Nowogrodzie), a trzy lata później uzyskał dyplom z Konstantynowskiej Szkoły Artylerii w Petersburgu.
Od 1900 roku był zawodowym oficerem w armii carskiej. Do 1908 roku zajmował stanowiska dowódcze w artylerii, a później pracował w szkole podoficerskiej. Od 1909 roku pełnił funkcję inspektora poboru koni oraz komendanta szkoły kucia koni w Warszawie. W 1914 roku wrócił na stanowiska dowódcze w 3 Brygadzie Artylerii Gwardii, gdzie walczył na froncie przeciwko Niemcom (był intendentem baterii, dowódcą parku artyleryjskiego oraz dowódcą baterii). W 1916 roku został dowódcą dywizjonu na froncie i awansował na stopień podpułkownika. Po rewolucji lutowej w 1917 roku wstąpił do I Korpusu Polskiego w Rosji, a następnie przeniesiono go do III Korpusu Polskiego w Rosji. W 1918 roku pracował w Inspektoracie Polskich Sił Zbrojnych na Ukrainie przy generale Michaelisie, pełniąc funkcję pułkownika. Po rozwiązaniu Korpusu przedostał się do Polski.
W grudniu 1918 roku rozpoczął służbę w Wojsku Polskim. 15 lutego 1919 roku objął dowództwo 6 pułku artylerii polowej (który w maju tego samego roku został przemianowany na 7 pułk artylerii polowej). 6 października 1919 roku został szefem Biura Rady Wojennej. W 1920 roku, podczas wojny z bolszewikami, zajmował się sprawami uzbrojenia na froncie. Później był szefem biura w Komendzie Uzupełnień oraz członkiem komisji weryfikacji artylerzystów z armii carskiej.
3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu pułkownika z datą starszeństwa na 1 czerwca 1919 roku oraz 8. lokatą w korpusie oficerów artylerii. W latach 1922–1924 pełnił funkcję szefa Szefostwa Artylerii i Służby Uzbrojenia Dowództwa Okręgu Korpusu Nr IV w Łodzi. W tym czasie (od 15 listopada 1923 do 15 sierpnia 1924) był słuchaczem I Kursu Centrum Wyższych Studiów Wojskowych. 1 grudnia 1924 roku Prezydent RP Stanisław Wojciechowski, na wniosek Ministra Spraw Wojskowych, generała dywizji Władysława Sikorskiego, awansował go na stopień generała brygady z datą starszeństwa na 15 sierpnia 1924 roku i 12. lokatą w korpusie generałów. 3 lutego 1925 roku został mianowany dowódcą 11 Dywizji Piechoty w Stanisławowie. Od 21 stycznia do 10 kwietnia 1925 roku był odkomenderowany do generalnego inspektora artylerii jako komendant kursu dla wyższych dowódców artylerii. 7 marca 1927 roku został zwolniony z pozycji dowódcy dywizji i mianowany szefem 10 Okręgowego Szefostwa Artylerii w Przemyślu. Z dniem 31 października 1928 roku przeszedł w stan spoczynku i osiedlił się w Warszawie, przy ulicy Chłodnej 33 m. 14.
W wrześniu 1939 roku został powołany do służby wojskowej i wyznaczony na dowódcę zgrupowania w Brzeżanach. Wraz z generałem L. Billewiczem organizował połączoną Grupę Operacyjną na Podolu. Na wieść o inwazji sił sowieckich na Polskę zarządził wycofanie się w kierunku południowo-zachodnim. 19 września podjął walkę z oddziałami sowieckimi pod Żurawnem koło Stryja. Po otrzymaniu informacji o dyrektywie ogólnej marszałka Rydza-Śmigłego skapitulował i trafił do niewoli radzieckiej. Był przetrzymywany w obozie starobielskim. W 1940 roku, wraz z innymi jeńcami z obozu, został przewieziony do Charkowa, gdzie został rozstrzelany przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy, na podstawie decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940 roku (część zbrodni katyńskiej). Został wpisany na listę poz. 1388 i pochowany w Piatichatkach, gdzie od 17 czerwca 2000 roku znajduje się oficjalnie Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie.
Na mocy postanowienia nr 112-48-07 Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego z 5 października 2007 roku, został pośmiertnie awansowany na stopień generała dywizji. W dniach 9–10 listopada 2007 roku w Warszawie odczytano nazwiska ofiar zbrodni katyńskiej, które zostały awansowane na wyższe stopnie wojskowe i służbowe w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.
Ordery i odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 6686 – 10 maja 1922
Order Odrodzenia Polski
Krzyż Walecznych – 8 października 1921
20 grudnia 1931 roku na 62. posiedzeniu Komitetu Krzyża i Medalu Niepodległości odrzucono wniosek o nadanie generałowi tego odznaczenia z powodu „braku pracy niepodległościowej”.
Zobacz też
- awanse generalskie oficerów II Rzeczypospolitej Polskiej z 2007
- jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
- obozy NKWD dla jeńców polskich
- ofiary zbrodni katyńskiej – zamordowani w Charkowie
Uwagi
== Przypisy ==
== Bibliografia ==
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-09-07].
Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
Kazimierz Banaszek, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki: Kawalerowie Orderu Virtuti Militari w mogiłach katyńskich. Warszawa: Kapituła Orderu Wojennego Virtuti Militari, 2000. ISBN 83-87893-79-X.
Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
Henryk Piotr Kosk: Generalicja polska. Popularny słownik biograficzny. T. 1 A-Ł. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-87103-55-1.
Kowalewski Aleksander. [w:] Kolekcja Generałów i Osobistości sygn. I.480.279 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-05-28].
Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
Władysław Ryłko: Zarys historii wojennej 7-go pułku artylerii polowej. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
Piotr Stawecki: Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08262-6.
