Aleksander Kokoszyn (urodzony 5 grudnia?/18 grudnia 1904 w Rubieżewiczach, zmarły 24 stycznia 1979 w Warszawie) – generał brygady ludowego Wojska Polskiego oraz Sił Zbrojnych PRL, a także oficer wojskowych służb specjalnych PRL, w tym Szef Głównego Zarządu Informacji Ministerstwa Obrony Narodowej (GZI) oraz Wojskowej Służby Wewnętrznej.
Życiorys
Urodził się 18 grudnia 1904 roku w Rubieżewiczach, w powiecie stołpeckim, w rodzinie Stefana (1876–1912), Białorusina, cieśli i listonosza, który zmarł jako alkoholik w szpitalu dla osób z zaburzeniami psychicznymi, oraz Marii z Zagrodzkich, robotnicy fabrycznej. Miał siostrę Annę (ur. 1910). W 1911 roku został umieszczony w domu sierot w Łodzi, z którego w 1915 roku uciekł. W 1923 roku ukończył wieczorowe kursy mechaniczne w Państwowej Szkole Włókienniczej. W latach 1926–1927 pełnił służbę wojskową w 6 pułku piechoty Legionów w Wilnie. Po przyjęciu do Komunistycznej Partii Polski w 1930 roku, został delegatem fabrycznym. Był także technikiem Komitetu Dzielnicowego (KD) KPP Bałuty-Lewa, a od 1934 roku działał w łódzkim Związku Zawodowym Robotników Przemysłu Metalowego w Polsce. Po klęsce wrześniowej 1939 roku udał się na tereny Polski zajęte przez ZSRR, gdzie pracował jako mechanik w Zarządzie Miejskiej Gospodarki Komunalnej w Baranowiczach. Ukończył kursy NKWD w Smoleńsku. Po zajęciu Baranowicz przez Niemców pod koniec czerwca 1941 roku, przeniósł się do Warszawy, gdzie w marcu 1942 roku wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej. Został skierowany do Centralnej Techniki przy Sztabie Głównym Gwardii Ludowej, gdzie kierował redakcją „Gwardzisty”. Współpracował z żoną Stanisławą Sowińską. W nocy z 28 na 29 września 1942 roku został aresztowany i osadzony na Pawiaku, skąd 19 listopada 1942 roku wywieziono go do niemieckiego obozu Auschwitz, a następnie w marcu 1943 roku do obozu Sachsenhausen.
W latach 1945–1946 był Zastępcą Szefa Wydziału Informacji Łódzkiego Okręgu Wojskowego, a do grudnia 1948 roku Szefem Wydziału I GZI WP, odpowiedzialnego za ochronę kontrwywiadowczą Instytucji Centralnych Ministerstwa Obrony Narodowej. Następnie, w latach 1949–1956, pełnił funkcję zastępcy dowódcy Wojskowego Korpusu Górniczego.
8 grudnia 1956 roku Aleksander Kokoszyn objął stanowisko Szefa GZI MON, zastępując pułkownika Karola Bąkowskiego. Jego zadaniem było zreorganizowanie tzw. Informacji Wojskowej oraz oczyszczenie jej struktur z osób, które stosowały brutalne metody (tortury) w trakcie śledztwa. Działania te miały na celu utworzenie nowej formacji – Wojskowej Służby Wewnętrznej. Po zniesieniu KdsBP (na mocy Zarządzenia nr 347 Prezesa Rady Ministrów z 28 listopada 1956 roku), organy tzw. Informacji Wojskowej w Siłach Zbrojnych PRL pozostały w MON, a organy Informacji Wojsk Wewnętrznych (tj. Wojska Ochrony Pogranicza i Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego) zostały przeniesione do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Zgodnie z Zarządzeniem nr 01 ministra obrony narodowej z dnia 10 stycznia 1957 roku, Główny Zarząd Informacji oraz wszystkie jego komórki organizacyjne zostały zniesione. Aleksander Kokoszyn 14 stycznia 1957 roku stanął na czele nowej formacji (WSW) i kierował nią do listopada 1964 roku, awansując w 1958 roku do stopnia generała brygady. Jego zastępcą do spraw kontrwywiadu został pułkownik Tadeusz Pietrzak, późniejszy Komendant Główny MO. W latach 1965–1967 był sekretarzem Komitetu Partyjnego PZPR Instytucji Centralnych MON, a w latach 1967–1970 prezesem Zarządu Głównego Związku Inwalidów Wojennych PRL. Ponadto w latach 1959–1968 pełnił funkcję zastępcy członka Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.
28 kwietnia 1970 roku, podczas posiedzenia Zarządu Głównego Związku Inwalidów Wojennych, złożył rezygnację z pełnionej funkcji prezesa na własną prośbę. 24 czerwca 1970 roku, w związku z przejściem w stan spoczynku, został przyjęty przez ministra obrony narodowej, gen. broni Wojciecha Jaruzelskiego, który podziękował mu za długoletnią, ofiarną służbę w ludowym WP.
W czasie okupacji był żonaty z działaczką GL i AL, Stanisławą Sowińską. Jego drugą żoną była Janina z Jaskułów. Miał córkę Nadieżdę (ur. 1934), z nieformalnego związku z Wierą Kucuchą.
Zmarł 24 stycznia 1979 roku w Warszawie. Został pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera B4-tuje-1). W jego pogrzebie uczestniczył minister obrony narodowej, gen. armii Wojciech Jaruzelski oraz członek Biura Politycznego KC PZPR, Stanisław Kania. Mowę pogrzebową wygłosił Szef Wojskowej Służby Wewnętrznej, gen. dyw. Teodor Kufel.
Ordery i odznaczenia
- Order Sztandaru Pracy I klasy (1964)
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
- Order Krzyża Grunwaldu III klasy
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
- Krzyż Partyzancki
- Medal 30-lecia Polski Ludowej
- Medal za Warszawę 1939–1945 (17 stycznia 1946)
- Złoty Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”
- Medal 10-lecia Polski Ludowej
- Medal „Za udział w walkach o Berlin”
- Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju”
- Srebrny Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (dwukrotnie)
- Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (1966)
- Złota Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1967)
- Złota odznaka „Za zasługi dla województwa warszawskiego” (1963)
- Srebrny medal pamiątkowy dla uczczenia górnictwa w Tysiaclecie Państwa Polskiego (1963)
- Order Wojny Ojczyźnianej I stopnia (ZSRR)
- Medal „Za wyzwolenie Warszawy” (ZSRR)
Przypisy
Bibliografia
Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego t. 3, Warszawa 1992.
Janusz Królikowski, Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943–1990, tom II: I–M, Toruń 2010, s. 197–200 (z fotografią).
Linki zewnętrzne
Katalog pracowników, funkcjonariuszy, żołnierzy organów bezpieczeństwa państwa [online], bip.ipn.gov.pl [dostęp 2012-10-26].
