Aleksander Koj
Aleksander Koj (26 lutego 1935 w Ganie – 29 grudnia 2016 w Krakowie) był polskim lekarzem i naukowcem, który specjalizował się w biochemii oraz biologii molekularnej. Był profesorem nauk przyrodniczych i pełnił funkcję rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Życiorys
Syn Franciszka i Zofii, przyszedł na świat 26 lutego 1935 roku w Ganie. W latach 1951–1957 kształcił się na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Krakowie. W 1961 roku obronił pracę doktorską na temat biosyntezy glutationu we krwi, uzyskując stopień doktora nauk medycznych. W okresie od 1953 do 1967 roku pracował w Katedrze Chemii Fizjologicznej Akademii Medycznej w Krakowie. W 1968 roku przeszedł na Wydział Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie w 1969 roku uzyskał habilitację w dziedzinie biochemii na podstawie rozprawy zatytułowanej „Wpływ urazu na szybkość syntezy fibrynogenu”. W 1976 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1990 roku został profesorem zwyczajnym.
Okresowo pracował w zagranicznych uczelniach, w tym w Wielkiej Brytanii, Kanadzie i Stanach Zjednoczonych. Był związany z zakładem patologii McMaster University w Hamilton (1976–1977, 1983–1984) oraz z zakładem biochemii Georgia State University (1991–1992). Na Uniwersytecie Jagiellońskim pełnił funkcje dyrektora Instytutu Biologii Molekularnej (1977–1981), kierownika Zakładu Biochemii Zwierząt (1986–1993), a w 1994 roku objął kierownictwo Pracowni Regulacji Metabolizmu. Od 1984 do 1987 roku był prorektorem UJ ds. kadry naukowej i badań. W latach 1987–1990, 1993–1996 oraz 1996–1999 pełnił urząd rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie dążył do rozbudowy III kampusu UJ, co zakończył położeniem kamienia węgielnego. W latach 1997–1999 był przewodniczącym Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich. W 2005 roku przeszedł na emeryturę jako profesor.
W latach 80. aktywnie uczestniczył w pracach Centrum Obywatelskich Inicjatyw Ustawodawczych Solidarności. Był członkiem krajowym Polskiej Akademii Umiejętności oraz członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk. W latach 1987–1990 pełnił rolę wiceprzewodniczącego Komitetu Biochemii i Biofizyki PAN. Ponadto, angażował się w działalność Wspólnoty Polskiej oraz w krajowych i międzynarodowych organizacjach naukowych, w tym jako prezes oddziału Polskiego Towarzystwa Biochemicznego.
Dorobek naukowy Aleksandra Koja obejmował blisko 200 publikacji, głównie w dziedzinie enzymologii, immunologii, biologii molekularnej oraz patofizjologii klinicznej. Badał również rolę cytokin w fizjologii oraz w stanach chorobowych, metabolizm siarki, szybkość syntezy i katabolizmu białek osocza oraz właściwości proteinaz i ich inhibitorów białkowych.
Wypromował około 60 magistrów oraz 13 doktorów.
Zmarł 29 grudnia 2016 roku, a jego ostatnim miejscem spoczynku jest aleja zasłużonych cmentarza Rakowickiego w Krakowie (kwatera LXIX, pas B/1/24).
Odznaczenia i wyróżnienia
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2011)
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1999)
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1976)
Nagrody i wyróżnienia
- Nagroda Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (1996) za prace dotyczące regulacji syntezy białek ostrej fazy
- Nagroda Fundacji Jurzykowskiego (1998)
- Nagroda Miasta Krakowa (2005)
- Tytuły doktora honoris causa Cleveland State University (1990), University of Hartford (1995), Uniwersytetu Stanu Nowy Jork w Buffalo (1998), Uniwersytetu Jagiellońskiego (2005)
Przypisy
Bibliografia
Prof. dr hab. Aleksander Koj – laureat Nagrody FNP 1996. fnp.org.pl [dostęp 2016-12-31].
Prof. dr hab. czł. rzecz. PAN Aleksander Koj, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2016-12-31].
