Aleksander Kocwa

Aleksander Kocwa (urodzony 26 sierpnia 1901 we Lwowie, zmarły 11 stycznia 1959 w Krakowie) był polskim chemikiem i profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego. Został aresztowany w 1939 roku w ramach akcji Sonderaktion Krakau, a następnie był więźniem niemieckich obozów koncentracyjnych. Po uwolnieniu do końca okupacji organizował tajne nauczanie dla studentów farmacji i chemii. Pełnił funkcję dziekana Wydziału Farmaceutycznego UJ w latach 1948–1951 oraz Akademii Medycznej w Krakowie w latach 1958–1959.

Życiorys

Urodził się jako syn Juliusza Kocwy (1884–1953), lekarza pułkowego, oraz Zofii Dąbrowieckiej. Był wnukiem Anieli Vetulani ze strony ojca.

W 1919 roku ukończył Gimnazjum im. Jana Sobieskiego w Krakowie, a następnie w 1922 roku zdobył dyplom na Wydziale Chemiczno-Technicznym Państwowej Wyższej Szkoły Przemysłowej w Krakowie. W latach 1922–1924 pracował jako asystent pod kierunkiem profesora J. Buraczewskiego w tej szkole. W 1924 roku ukończył także studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego.

W latach 1924–1925 był młodszym asystentem w Zakładzie Elektrometalurgii Akademii Górniczej w Krakowie, a w latach 1925–1930 asystentem w Zakładzie Chemii Organicznej UJ, gdzie pracował pod okiem Karola Dziewońskiego. 4 maja 1929 roku uzyskał stopień doktora filozofii w dziedzinie chemii na podstawie pracy dyplomowej dotyczącej kwasów hydroksynaftalowych. W 1930 roku został zastępcą profesora na Wydziale Filozoficznym UJ, a także objął kierownictwo katedry oraz Zakładu Chemii Farmaceutycznej Oddziału Farmaceutycznego UJ. W 1936 roku uzyskał veniam legendi w zakresie chemii organicznej i farmaceutycznej, a 10 września 1938 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego chemii farmaceutycznej.

W latach 30. był aktywnym członkiem Towarzystwa Popierania Nauk Farmaceutycznych w Krakowie.

6 listopada 1939 roku został aresztowany w ramach niemieckiej akcji pacyfikacyjnej Sonderaktion Krakau. Przebywał kolejno w więzieniu Montelupich, koszarach przy ul. Mazowieckiej w Krakowie oraz w więzieniu we Wrocławiu. Do marca 1940 roku był uwięziony w KL Sachsenhausen, a następnie przeniesiony do KL Dachau, skąd został zwolniony w styczniu 1941 roku.

Po powrocie do Krakowa, działając w warunkach okupacyjnych, w latach 1941–1945 pełnił rolę kierownika wytwórni oraz laboratorium analitycznego firmy „Pharma”. W tym okresie prowadził również tajne nauczanie dla studentów farmacji i chemii, egzaminując ich oraz opracowując program nauczania. Odrzucił wielokrotne hitlerowskie propozycje objęcia kierownictwa zakładu chemii farmaceutycznej na organizowanych we Lwowie „Pharmazeutische Fachkurse”, a także propozycję publikacji artykułów w fachowym czasopiśmie Wiadomości Aptekarskie, wydawanym przez niemiecką Apothekerkammer. Jako kierownik „Pharmy” wspierał młodzież szkolną, pomagając im w uniknięciu przymusowej pracy oraz zdobywaniu zaświadczeń o odbyciu praktyki.

W 1945 roku powrócił na stanowisko profesora oraz kierownika Zakładu Chemii Farmaceutycznej UJ. W 1947 roku został mianowany profesorem zwyczajnym. W latach 1947–1948 pełnił funkcję prodziekana, a w latach 1948–1951 był dziekanem Wydziału Farmaceutycznego UJ. Równocześnie był doradcą naukowym „Pharmy” aż do 1950 roku. W 1953 roku, decyzją Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej, uzyskał stopień doktora nauk farmaceutycznych.

W latach 1953–1955 był przewodniczącym krakowskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Chemicznego, a w latach 1955–1956 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego tego oddziału. Od maja 1957 roku był członkiem Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego, a od września 1957 roku członkiem Komisji Farmakopei Polskiej. Był także członkiem Komisji Nauk Farmaceutycznych Polskiej Akademii Umiejętności do 1951 roku, kiedy to działalność PAU została wstrzymana przez władze państwowe w związku z utworzeniem Polskiej Akademii Nauk.

Kocwa opublikował trzydzieści pięć prac naukowych w dziedzinie chemii organicznej i farmaceutycznej. Był także członkiem komitetów redakcyjnych czasopism Wiadomości Chemiczne oraz Acta Poloniae Pharmaceutica.

Jako były więzień niemieckich obozów koncentracyjnych był członkiem Okręgu Wojewódzkiego Polskiego Związku byłych Więźniów Politycznych, a później Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. W latach 1945–1946 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Związku Zawodowego Pracowników Przemysłu Farmaceutycznego, Aptek i Drogerii w Krakowie, a następnie do połowy 1947 roku przewodniczył Sekcji Przemysłu Farmaceutycznego oraz był członkiem zarządu okręgowego Związku Zawodowego Pracowników Służby Zdrowia RP. W latach 1948–1950 był przewodniczącym Sekcji Szkół Wyższych i Instytucji Naukowych Związku Nauczycielstwa Polskiego w Krakowie oraz na Uniwersytecie Jagiellońskim.

W 1958 roku ponownie został dziekanem Wydziału Farmaceutycznego, który wówczas stał się częścią nowo utworzonej autonomicznej Akademii Medycznej w Krakowie. Na tym stanowisku pozostał aż do końca swojego życia. W ostatnich latach jego działalność naukowa była „hamowana (…) przez ciężkie przeżycia rodzinne”, w szczególności z powodu choroby oraz śmierci obojga rodziców, jak również z powodu jego własnej ciężkiej choroby, która „doprowadziła do nieoczekiwanej katastrofy” dla wielu przyjaciół.

Zmarł w styczniu 1959 roku w Krakowie i został pochowany na cmentarzu Rakowickim w grobowcu rodzinnym.

Według Bogusława Bobrańskiego, „profesor Kocwa był przede wszystkim dobrym człowiekiem. Charakteryzowała go wybitna inteligencja, pogodny temperament, szlachetny i prawy charakter. Lojalny oraz szczery wobec kolegów potrafił zdobywać ich sympatię zarówno dzięki uczciwemu postępowaniu, jak i wysokiej kulturze towarzyskiej. Był patriotą o przekonaniach demokratycznych”.

Był żonaty z Elżbietą z domu Bargiel, z którą miał dwie córki: Renatę i Jolantę.