Aleksander Klotz

Aleksander Klotz

Aleksander Alfons Klotz vel Alfons Kloc vel Jan Baranowski (ur. 31 sierpnia 1898 w Żyrardowie, zm. 29 października 1976 w Australii) był podpułkownikiem dyplomowanym piechoty w Polskich Siłach Zbrojnych, oficerem Oddziału II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, a także urzędnikiem państwowym oraz dyplomatą II Rzeczypospolitej. Był żołnierzem SZP-ZWZ-Armii Krajowej.

Życiorys

Urodził się w Warszawie jako syn Józefa i Józefy z Szczepańskich. Kształcił się w szkołach powszechnych w Skierniewicach i Żyrardowie, które ukończył. Następnie uczęszczał do gimnazjów realnych w Skierniewicach oraz Warszawie. W 1915 roku zakończył naukę w Szkole Ogólnokształcącej Dróg Żelaznych Warszawsko-Wiedeńskich w Warszawie.

Od 15 sierpnia 1915 roku był żołnierzem I Brygady Legionów, a później w Polskiej Organizacji Wojskowej. Po odzyskaniu niepodległości wstąpił do Wojska Polskiego, biorąc udział w wojnie polsko-ukraińskiej oraz wojnie polsko-bolszewickiej. Trzykrotnie odniósł rany w walkach z Ukraińcami oraz bolszewikami. W lutym 1921 roku został przydzielony do delegacji polskiej na rokowania pokojowe z RFSRR w Rydze jako oficer do zadań specjalnych.

Od marca 1921 do 1 listopada 1922 roku pełnił funkcję zastępcy attaché wojskowego w Rydze oraz organizował siatkę wywiadowczą polskiego wywiadu na Łotwie i w Rosji Sowieckiej, a od wiosny 1921 roku również kontrwywiad przeciwko działającej na Łotwie siatce sowieckiego Razwiedupru.

3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu porucznika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku oraz 1683. lokatą w korpusie oficerów piechoty, a jego oddziałem macierzystym był 66 Pułk Piechoty. Później przeniesiono go do 55 Pułku Piechoty w Lesznie. W latach 1923-1925 był słuchaczem V Kursu Normalnego Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Z dniem 1 października 1925 roku, po ukończeniu szkoły i uzyskaniu dyplomu naukowego oficera Sztabu Generalnego, został przydzielony do Wydziału Organizacyjno-Mobilizacyjnego Kierownictwa Marynarki Wojennej w Warszawie jako referent. 3 maja 1926 roku awansował na kapitana ze starszeństwem z 1 lipca 1925 roku oraz 269. lokatą w korpusie oficerów piechoty. W czerwcu 1926 roku przeniesiono go do Oficerskiej Szkoły Piechoty w Warszawie na stanowisko wykładowcy.

1 września 1926 roku otrzymał przeniesienie do składu osobowego I wiceministra spraw wojskowych–szefa Administracji Armii na stanowisko referenta. 7 grudnia 1926 roku został adiutantem przybocznym I wiceministra-szefa Administracji Armii. 9 listopada 1928 roku przeniesiono go w stan nieczynny na dwanaście miesięcy. 12 listopada 1928 roku został mianowany prowizorycznym starostą grodzkim we Lwowie, a z dniem 31 grudnia 1929 roku przeniesiono go do rezerwy z równoczesnym przeniesieniem w rezerwie do 19 Pułku Piechoty we Lwowie.

12 listopada 1928 roku objął stanowisko starosty grodzkiego we Lwowie, pełniąc tę funkcję do sierpnia 1930 roku. Jego stanowcza postawa podczas antysemickich zamieszek w czerwcu 1929 roku uczyniła go wrogiem dla endecji, a rozruchy te przeszły do historii jako „lwowska klocjada”.

Następnie zajął się pracą w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, gdzie był radcą, a potem inspektorem ministerialnym w Departamencie II Politycznym. Od 26 kwietnia 1932 do 31 maja 1933 roku był starostą powiatowym w Płocku, następnie od 31 maja 1933 do 17 września 1934 roku starostą powiatowym w Wadowicach, a od 17 września 1934 do 28 marca 1935 roku starostą powiatowym w Radomiu.

Później przeszedł do pracy w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, gdzie 15 kwietnia 1935 roku został mianowany radcą, a 16 maja tego samego roku konsulem i kierownikiem Konsulatu RP w Morawskiej Ostrawie na Zaolziu (Czechosłowacja). Po cofnięciu przez rząd czechosłowacki exequatur w październiku 1935 roku, wrócił do centrali MSZ, a następnie do MSW, gdzie pełnił funkcję starosty powiatowego w Grudziądzu (od stycznia 1936 do stycznia 1938), a od stycznia 1938 roku w Poznaniu. Funkcję tę sprawował do 1 września 1939 roku, organizując jednocześnie dla II Oddziału Sztabu Głównego siatkę dywersyjną w rejonie Poznania i Grudziądza na wypadek wojny z Niemcami. Na stopień majora rezerwy został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1939 oraz 77. lokatą w korpusie oficerów piechoty.

W czasie kampanii wrześniowej był oficjalnie delegatem PKP przy sztabie Armii „Poznań” i po bitwie nad Bzurą dotarł do oblężonej Warszawy, gdzie od 17 września brał udział w obronie w sztabie grupy gen. Michała Karaszewicza-Tokarzewskiego. W Służbie Zwycięstwu Polski działał od momentu powołania organizacji w końcu września 1939 roku w Warszawie. W listopadzie 1939 roku został wysłany na teren okupacji sowieckiej do Lwowa przez dowódcę SZP Michała Karaszewicza-Tokarzewskiego. Do Lwowa dotarł w grudniu, gdzie najpierw pełnił funkcję szefa sztabu SZP-Lwów, a następnie do marca 1940 roku szefa sztabu ZWZ-2 Lwów.

Wraz z Eleonorą Wandą Ptaszek przeprowadził wyprawę wywiadowczą w celu odnalezienia aresztowanego we Lwowie i wywiezionego przez NKWD w głąb ZSRR gen. Michała Karaszewicza-Tokarzewskiego oraz zbadania sytuacji aresztowanych i deportowanych przez NKWD Polaków. W trakcie wyprawy, która miała miejsce pomiędzy majem a wrześniem 1940 roku, Aleksander Klotz oraz jego towarzyszka przebyli ponad 28 tys. kilometrów, eksplorując tereny wschodniej Ukrainy, Uralu, Syberii oraz wybrzeża Morza Kaspijskiego, docierając do Irkucka, Ałma-Aty, Taszkentu, a na północy do Kotłasu i Syktywkaru w Komi. Efektem wyprawy był szczegółowy raport dotyczący Polaków wysiedlonych do ZSRR, który został przekazany Rządowi RP na uchodźstwie.

W czasie okupacji niemieckiej Klotz z sukcesami kierował Odcinkiem III siatki wywiadowczej Komendy Głównej ZWZ-AK, znanym pod kryptonimem „WW-72”, a później „Pralnia”. Obejmował on obszar Komisariatu Rzeszy Ukraina. Na stopień podpułkownika został mianowany ze starszeństwem z 11 listopada 1942 roku.

Po zajęciu Lwowa przez Armię Czerwoną w lipcu 1944 roku, nie ujawnił się, co pozwoliło mu uniknąć aresztowania i wywiezienia przez NKWD wraz z dowództwem i sztabem Armii Krajowej, które zostały ujawnione w ramach Akcji „Burza”. Od sierpnia 1944 roku był oficjalnie „urlopowany” ze służby we lwowskiej Armii Krajowej. W obawie przed aresztowaniem przez NKWD, w sierpniu 1944 roku wyjechał do Lublina, gdzie, posługując się przybranym nazwiskiem i dokumentami lekarza, został zmobilizowany jako lekarz do służby w ludowym Wojsku Polskim.

Od 1944 do lutego 1946 roku, jako „doktor Jan Baranowski”, pełnił służbę w ludowym Wojsku Polskim. Mimo braku wykształcenia medycznego zajmował odpowiedzialne stanowiska w służbie zdrowia WP, awansując do stopnia podpułkownika. Od 3 grudnia 1944 roku był dowódcą 6 Samodzielnej Kompanii Pogotowia Chirurgicznego w 2 Armii WP, a 10 kwietnia 1945 roku objął stanowisko komendanta 29 Szpitala dla Lekko Rannych, a po zakończeniu wojny został komendantem Szpitala Ministerstwa Obrony Narodowej w Warszawie. Wraz z gen. Karolem Świerczewskim i Stanisławem Popławskim zasiadł w prezydium I Kongresu Medycyny Wojennej Wojsk Polskich i Sojuszniczych.

Był zdecydowanym przeciwnikiem wszelkich działań legitymizujących władzę komunistyczną, a działalność Stanisława Mikołajczyka ocenił jako zdradę. Na przełomie lutego i marca 1946 roku przeszedł na Zachód. W latach 1948-1949 Aleksander Klotz spisał pamiętnik dotyczący lat 1939-1946.

Od 10 marca 1946 roku był członkiem Polskich Sił Zbrojnych w Wielkiej Brytanii, pełniąc funkcję w Komisji Dokumentacyjnej (lub Oddziale Personalnym) Sztabu Głównego WP, a następnie do 1949 roku w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia. Po odejściu z PKPR pracował jako nauczyciel języka rosyjskiego w szkole armii brytyjskiej, a później jako ekspert ds. sowieckich w Joint Intelligence Bureau, aż do przejścia na emeryturę jako brytyjski urzędnik państwowy. Po przejściu na emeryturę wyjechał do Australii do swojego syna.

Wioząc żonę Lidię do szpitala, doznał zawału serca, prowadząc samochód, i zmarł za kierownicą. Pojazd przełamał barierkę autostrady i zderzył się czołowo z nadjeżdżającym autobusem. Żona pułkownika zginęła na miejscu.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (1921)
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie: po raz pierwszy za służbę w POW w b. zaborze austriackim i b. okupacji austriackiej)
• Złoty Krzyż Zasługi
• Medal Niepodległości (17 marca 1938)
• Srebrny Krzyż Zasługi
• Krzyż Armii Krajowej
• Krzyż Komandorski Orderu Korony Rumunii (Rumunia, 1929)
• Krzyż Komandorski Orderu Gwiazdy Rumunii (Rumunia)
• Order Lwa Białego (Czechosłowacja)
• Order Palm Akademickich (Francja)

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2021-01-07].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 257, 379, 1363.
• Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928, s. 139, 219.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1934, L.dz. 250/mob. 34, s. 12, 484.
• Piotr Stawecki, O dominacji wojskowych w państwowym aparacie cywilnym w Polsce w latach 1926–1939, „Wojskowy Przegląd Historyczny” Nr 3 (35), Warszawa 1965, s. 328–346.
• Kazimierz Kaczmarek, Druga Armia Wojska Polskiego, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1978, s. 718–719.
• Jerzy Węgierski, Lwów pod okupacją sowiecką 1939–1941, Warszawa 1991, Editions Spotkania, ISBN 83-85195-15-7.
• Aleksander Klotz, Zapiski konspiratora 1939–1945, opracowanie, wstęp i przypisy Grzegorz Mazur, wydawca Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego i Księgarnia Akademicka, Kraków 2001, ISBN 83-7188-329-3, s. 552.
• Aleksander Klotz, Zapiski konspiratora 1939–1945, recenzja Zdzisława Zblewskiego, „Pamięć i Sprawiedliwość”, nr 2/2002, Instytut Pamięci Narodowej.
• Janusz Mierzwa, Klotz Alfons Aleksander [w:] Słownik biograficzny starostów II Rzeczypospolitej, t. I, Łomianki 2018, s. 235–237.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.