Aleksander Józef Szembek
Aleksander Józef Szembek, herbu własnego (urodzony 28 lutego 1749, zmarł 29 kwietnia 1803) był generałem lejtnantem wojsk rosyjskich od 1798 roku, generałem majorem wojsk koronnych, generałem adiutantem królewskim w 1773 roku, fligel adiutantem królewskim w roku 1766, oraz pułkownikiem wojsk koronnych w 1775 roku. Był także starostą szczercowskim oraz członkiem wolnomularstwa.
Był jedynym synem Franciszka Jakuba Szembeka i jego drugiej żony, Marianny z Sułkowskich.
W młodości kształcił się za granicą. W 1767 roku dołączył do konfederacji radomskiej. Podczas Sejmu Rozbiorowego został komisarzem ze stanu rycerskiego w asesorii koronnej, do której został powołany w 1775 roku. 14 grudnia 1776 roku objął stanowisko pułkownika komenderującego w Regimencie Pieszym Ordynacji Rydzyńskiej nr 10, pod dowództwem Augusta Sułkowskiego.
W 1790 roku przeszedł na służbę rosyjską, a w stopniu generała majora został dowódcą Nowogrodzkiego Pułku Muszkieterów w Dywizji Jekatyrynosławskiej. Jako brygadier jazdy wojsk rosyjskich brał udział w kampanii przeciwko Rzeczypospolitej, walcząc w bitwach pod Zieleńcami, Dubienką oraz Markuszowem.
W 1780 roku był członkiem warszawskiej loży masońskiej Gwiazda Północna, a w latach 1781-1782 pełnił funkcję namiestnika loży Świątynia Izis. W latach 1781-1783 był Mistrzem Obrzędu Wielkiej Loży Narodowej Wielkiego Wschodu. Otrzymał Order Świętego Stanisława, a w 1793 roku został odznaczony przez Katarzynę II Orderem Świętego Włodzimierza III klasy.
Był żonaty z Marianną Trzcińską i miał syna, Józefa.
W literaturze często myli się go z imiennikiem, Aleksandrem Szembkiem (ok. 1739–1806).
Bibliografia
Michał Dziewulski, Andrzej Haratym, Aleksander Szembek (1749–1803), w: Polski Słownik Biograficzny, tom XLVIII/1 zeszyt 196, Warszawa–Kraków 2012, s. 32-35.
