Aleksander Januszkiewicz

Aleksander Januszkiewicz

Aleksander Januszkiewicz (urodzony 17 lutego 1872 we wsi Zarudyńce, obecnie Зарудинці, w pobliżu Niemirowa; zmarł 24 grudnia 1955 w Kaliszu) był polskim lekarzem, profesorem nauk medycznych oraz przewodniczącym Wileńskiego Towarzystwa Lekarskiego w latach 1923–1939. Pełnił również funkcję rektora Uniwersytetu im. Stefana Batorego w Wilnie w latach 1930–1932. Był ojcem Stanisława Januszkiewicza.

Życiorys

Był synem Mariana Januszkiewicza, ziemianina, oraz Walentyny z d. Regulskiej. Do 1893 roku uczęszczał do gimnazjum w Niemirowie, a następnie studiował medycynę na Uniwersytecie Kijowskim w latach 1893–1899, gdzie uzyskał dyplom cum eximia laude. Specjalizował się w zakresie interny u profesora W.P. Obrazcowa w latach 1899–1904 i 1906–1914, a także u profesora anatomii patologicznej i bakteriologii, W.K. Wysokowicza w latach 1899–1902. W Berlinie doskonalił swoje umiejętności pod okiem profesorów E. von Leydena, K.A. Ewalda oraz G. Klemperera w 1906 roku. W 1900 roku poślubił Joannę Peszyńską.

Januszkiewicz dwukrotnie służył w armii rosyjskiej: podczas wojny rosyjsko-japońskiej (1904–1905) oraz w trakcie I wojny światowej.

Od grudnia 1919 roku mieszkał w Warszawie, gdzie pracował jako wolontariusz w Klinice Chorób Wewnętrznych pod kierunkiem profesora A. Gluzińskiego. W 1921 roku został mianowany profesorem zwyczajnym diagnostyki i terapii ogólnej chorób wewnętrznych na Uniwersytecie im. Stefana Batorego w Wilnie. W tym samym roku objął stanowisko prodziekana, a następnie dziekana (1921–1923) oraz rektora (1930–1932). Zorganizował Wydział Lekarski oraz klinikę chorób wewnętrznych. W 1934 roku, na mocy dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, uzyskał tytuł profesora zwyczajnego medycyny wewnętrznej. Udzielał konsultacji medycznych marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu, a podczas II wojny światowej był konsultantem w poliklinice i szpitalach w Wilnie.

W Kaliszu osiedlił się w 1945 roku, gdzie pracował jako konsultant Ubezpieczalni Społecznej oraz Szpitala Przemysława II do 1948 roku, kiedy przeszedł na emeryturę. W uznaniu jego zasług został pochowany w stroju rektorskim na Cmentarzu Miejskim w Kaliszu.

Zasługi i osiągnięcia naukowe

Rozprawa doktorska Aleksandra Januszkiewicza zatytułowana Ob alkogolnom diurezie (1910) stanowiła zwieńczenie jego badań nad wpływem alkoholu na układ sercowo-naczyniowy i nerki, które prowadził w latach 1907–1910 u profesora Laudenbacha w Kijowie.

Januszkiewicz jest autorem 34 prac naukowych, w tym Dusznica bolesna a zawał mięśnia sercowego (1933) oraz Zawał mięśnia sercowego jako jednostka kliniczna (1938). Jego najważniejszym dziełem jest opracowanie zatytułowane Nadciśnienie tętnicze, opublikowane w 1929 roku, w którym krytycznie przedstawił różne teorie etiopatogenezy oraz wprowadził do polskiej medycyny pojęcie choroby nadciśnieniowej (nadciśnienie pierwotne stałe). Ta praca miała przełomowe znaczenie w Polsce, zmieniając dotychczasowe sposoby myślenia i postępowania medycznego; jej treści pozostają aktualne do dziś.

W 1938 roku ogłosił naukowe podstawy leczenia uzdrowiskowego choroby nadciśnieniowej, bazując na patronacie nad uzdrowiskiem w Druskiennikach na Wileńszczyźnie.

Januszkiewicz przyczynił się do reaktywacji Kaliskiego Towarzystwa Lekarskiego (1946), pełniąc jego pierwszą powojenną prezesurę do końca życia. W swoim mieszkaniu stworzył salę na zebrania członków towarzystwa oraz bibliotekę, której podstawą był jego prywatny księgozbiór, obecnie znajdujący się w Głównej Bibliotece Lekarskiej w Warszawie.

Był członkiem honorowym wielu towarzystw lekarskich, a od 1950 roku członkiem zwyczajnym Polskiej Akademii Umiejętności oraz członkiem redakcji czasopism: „Polskiego Archiwum Medycyny Wewnętrznej” (1924–1955) i „Nowin Lekarskich” (1927–1939).

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (8 listopada 1930)
• Złoty Krzyż Zasługi (1952)
• Odznaka Honorowa Polskiego Czerwonego Krzyża I stopnia (1938)
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu św. Sawy (Jugosławia, 1932)
• Order św. Stanisława III klasy z Mieczami (Imperium Rosyjskie)
• Order św. Anny III klasy (Imperium Rosyjskie)

Upamiętnienie

W 1997 roku nowo wybudowanej przychodni rejonowej w Kaliszu nadano imię prof. Aleksandra Januszkiewicza, a jego osobę upamiętniono wmurowaną tablicą, którą ufundowało Kaliskie Towarzystwo Lekarskie.

Przypisy

Bibliografia

H. Dusińska, Prof. dr med. Aleksander Januszkiewicz – życie i dzieło, [w:] „Zeszyt Naukowy Kaliskiego Towarzystwa Lekarskiego”, nr 3, 1984, s. 35–39.

S. Lam (red.), Ilustrowana Encyklopedja Trzaski, Everta i Michalskiego, Księgarnia Trzaski, Everta i Michalskiego, Warszawa 1925–1938, tom 2, s. 719.

Biogram, [w:] „Zeszyt Naukowy Kaliskiego Towarzystwa Lekarskiego”, nr 6, 2000, s. 66–70.