Aleksander Jan Konstanty Norblin (urodzony około 5 stycznia, chrzest 1777 w Warszawie, zmarł 23 marca 1828 tamże) był brązownikiem oraz właścicielem warsztatu rzemieślniczego w Warszawie. Był także założycielem polskiej linii rodziny Norblinów, znanych z działalności w przemyśle. W codziennym życiu posługiwał się imieniem Jan.
Młodość i studia
Aleksander Jan Konstanty Norblin był synem uznanego malarza Jana Piotra Norblina de la Gourdaine, pochodzącego z pierwszego małżeństwa z Marianną z Tokarskich (zm. 1787). Był najstarszym z licznego rodzeństwa; jego brat Ludwik Piotr Marcin (1781-1854) zdobył uznanie jako pierwszy wiolonczelista paryskiej opery, profesor konserwatorium w Paryżu oraz twórca szkoły wiolonczelistów.
Najprawdopodobniej kształcił się w konwikcie Pijarów w Warszawie, a następnie kontynuował naukę w Paryżu u rzeźbiarza Jana Baptysty Stoufa (1742-1826). W latach 1795-1800 studiował w paryskiej Szkole Sztuk Pięknych, gdzie jego praca dyplomowa, płaskorzeźba przedstawiająca Priama u nóg Achillesa, zdobyła II nagrodę w kategorii rzeźby. W 1804 roku stworzył rzeźbę Biust ojca w późniejszym wieku. W Paryżu pracował w warsztatach brązowniczych, zdobywając niezbędne kwalifikacje zawodowe.
Działalność zawodowa w Warszawie
W 1819 roku przyjechał do Warszawy na zaproszenie Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych jako już uznany rzemieślnik, specjalizujący się w wyrobach metalowych. Osiedlił się na stałe w Królestwie Polskim, stając się protoplastą polskiej gałęzi rodziny związanej z przemysłem metalowym. Rozpoczął działalność od małego warsztatu brązowniczego, korzystając z wsparcia rządu Królestwa Polskiego oraz przywilejów przysługujących cudzoziemskim rzemieślnikom. W 1819 roku na podstawie umowy zobowiązał się, wspólnie z współpracownikiem V. Zierem, do założenia i prowadzenia zakładu brązowniczego. W tym celu otrzymał pożyczkę w wysokości 19.200 złp. oraz prawo do bezpłatnego użytkowania lokalu przez trzy lata. Na początku 1820 roku uruchomił w Warszawie przy ul. Długiej (w budynku dawnego zakonu ojców Paulinów) firmę pod nazwą „Warszawska Fabryka Bronzów” (pisownia oryginalna).
W związku z brakiem fachowców w Królestwie Polskim, Norblin sprowadził rzemieślników z Francji: Jana Trouvé, Klaudiusza Franciszka Grégoire oraz jego dwóch synów – Jana Baptystę i Emila. Już w 1821 roku właściciele spółki otrzymali złoty medal za swoje wyroby. Po wygaśnięciu kontraktu, w listopadzie 1822 roku zakład przeniesiono na Krakowskie Przedmieście nr hip. 366 – do kamienicy przy kościele św. Anny. W tym czasie Norblin wykonał trzy płaskorzeźby do Pałacu Mostowskich – siedziby Komisji Spraw Wewnętrznych oraz dekorację frontonu Pałacu Komisji Przychodów i Skarbu w Warszawie.
Od 1823 roku wspólnikiem Norblina był francuski brązownik Jan Baptysta Grégoire (1797-1829). W produkcji zakładu dominowały przedmioty użytkowe, takie jak świeczniki, zegary, wazony, dzwonki oraz artykuły stołowe i kuchenne; warsztat zajmował się także naprawą przedmiotów z brązu. W 1823 roku właściciele używali nazwy: „Fabryka Bronzów J.P.Norblina i Komp.”, a od 1824 roku „Rękodzielnia Wyrobów Spiżowych PP. Norblina i Gregoara”.
Największą sławę przyniosły Norblinowi wysoko oceniane wyroby artystyczne. Dla kościoła św. Aleksandra w Warszawie stworzył lichtarze, ozdoby do ołtarzy, krucyfiks, złocone empirowe cyborium udekorowane postaciami aniołów oraz pokrywę do kamiennej chrzcielnicy.
W 1824 roku odlał ze spiżu popiersie ks. Adama Kazimierza Czartoryskiego – przeznaczone do biblioteki Pałacu Kazimierzowskiego Uniwersytetu Warszawskiego, które w 1833 roku trafiło do muzeum w Petersburgu. W następnym roku wykonał odlew pomnika ks. A. Czartoryskiego do Świątyni Sybilli w Puławach oraz tarczę trofealną księcia. Z tego okresu pochodzą brązowe ozdoby do marmurowego nagrobka Władysława Hermana i Bolesława Krzywoustego w katedrze w Płocku. W październiku 1825 roku firma prezentowała swoje wyroby (koszyki, świeczniki ścienne) na wystawie przemysłu krajowego w warszawskim ratuszu. W pracowni Norblina wykonano insygnia królewskie cara Aleksandra oraz popiersie jego następcy – Mikołaja I.
W 1826 roku zakład przeniesiono na ul. Długą nr hip. 543, stając się wówczas największą wytwórnią brązów w Warszawie. Norblin przygotowywał się także do trudnego technicznie zadania – odlania w swoim zakładzie pomnika Mikołaja Kopernika, według modelu Bertela Thorvaldsena. Prowadził w tej sprawie korespondencję z kolejnymi prezesami Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie – Stanisławem Staszicem i Julianem Ursynem Niemcewiczem. Opracował kosztorys przedsięwzięcia, planując odlanie posągu w kilku częściach metodą piaskową. W lutym 1828 roku podpisano list intencyjny, w którym Norblin zobowiązał się wykonać posąg z dostarczonego mu metalu w ciągu jednego roku, za kwotę 50 tys. złp. Do podpisania kontraktu jednak nie doszło, gdyż nagła śmierć Norblina uniemożliwiła realizację tego zadania. Prace związane z wykonaniem odlewu kontynuowali: Jan Baptysta Grégoire, a po jego śmierci w 1829 roku, jego ojciec – Klaudiusz Franciszek oraz brat – Emil Grégoire (1803-1835).
Norblin zmarł 23 marca 1828 roku w Warszawie, a jego ciało spoczęło na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (miejsce nieoznakowane, obok grobu braci Grégoire).
Inwentarz pozostałości po Norblinie (w tym kamienica przy ul. Świętojerskiej w Warszawie) oszacowano na 24 tys. złp. Po śmierci Norblina i spłaceniu spadkobierców, warsztat przejął i prowadził wspólnik J.B. Grégoire, a następnie jego ojciec Klaudiusz i brat – Emil; podczas Powstania Listopadowego w zakładzie odlewano armaty, a w 1835 roku wykonano odlew pomnika księcia Józefa Poniatowskiego.
Rodzina
Norblin był żonaty z Marianną Joanną Bilhot (Biltot, Billiot) (1787-1863) i miał sześcioro dzieci:
- Wincenty Konstanty (1805-1872), właściciel zakładu metalowego w Warszawie,
- August Wincenty (1807-1870), właściciel fabryki lamp w Warszawie,
- Jan Piotr Sylwin (1812-1870), nauczyciel w Instytucie Szlacheckim w Warszawie,
- Adam Julian (1814-1893),
- Lucyna (ur. i zm. 1820),
- Rozalia Adelajda (1821-1849).
Przypisy
Bibliografia
Polski Słownik Biograficzny, tom 23, s. 182-183 (autorka hasła: Stefania Kowalska-Glikman).
Słownik biograficzny techników polskich, tom 15. Warszawa 2004, s. 97-99 (autor hasła: Marek Wasiak).
Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających, Warszawa 1998, tom VI, s. 109-110 (autorka hasła: Marta Leśniakowska).
Batowski Z., Norblin, Lwów 1911, s. 157, 184, 185.
Dubrawska M., Sołtan A., Brązownictwo warszawskie w XIX i XX wieku: od Norblina do Łopieńskich, Warszawa 1999, s. 15-28, 30, 33, 36, 38.
Kowalska-Glikman S., Prawda i legenda o Janie i Wincentym Norblinach, „Przegląd Historyczny”, 1979 nr 1, s. 99-101.
Łoza S., Rodziny polskie pochodzenia cudzoziemskiego osiadłe w Warszawie i okolicach, Warszawa 1932, t. 1, s. 103-107.
Werner S., Korzenie, Warszawa 2002, s. 26-27, 49.
