Aleksander Ipsilanti (rum. Alexandru Ipsilanti; gr. Αλέξανδρος Υψηλάντης / Aleksandros Ipsilantis; zm. 13 stycznia 1807) – hospodar Wołoszczyzny w latach 1774–1782 oraz 1796–1797, znany jako Aleksander VII, a także hospodar Mołdawii w latach 1786–1788, gdzie przyjął tytuł Aleksander X, pochodzący z rodu Ipsilantisów.
Biografia
Był to pierwszy przedstawiciel tego fanariockiego rodu, który zasiadł na tronach księstw naddunajskich. W 1774 roku zdobył tron wołoski po wycofaniu się wojsk rosyjskich w wyniku pokoju w Küczük Kajnardży. W odróżnieniu od innych hospodarów fanariockich, wykazywał umiarkowanie w otaczaniu się Grekami, co przyczyniło się do nawiązania lepszych relacji z lokalnymi bojarami. W 1780 roku wprowadził nowy kodeks prawny i podejmował działania na rzecz unowocześnienia państwa w różnych dziedzinach, takich jak finanse, gospodarka, sądownictwo oraz administracja. Zreformował także szkołę wyższą w Bukareszcie w 1776 roku, wprowadzając nowoczesny program nauczania oraz języki grecki i francuski jako języki wykładowe. W 1782 roku zrezygnował z tronu wołoskiego po tym, jak jego synowie uciekli do Austrii. Mimo to w 1786 roku został hospodarem Mołdawii.
W czasie jego panowania wybuchła wojna turecko-rosyjska, do której wkrótce dołączyła Austria po stronie Rosji (por. Wojna rosyjsko-turecka (1787–1792), VIII wojna austriacko-turecka). Wojska rosyjskie i austriackie wkroczyły do Mołdawii, a Ipsilanti objął dowództwo nad wojskami tureckimi. Hospodar, lojalny wobec Turcji, został ujęty i przez resztę wojny (do 1791 roku) przebywał w austriackiej niewoli. Później, na krótko, odzyskał tron wołoski.
Został stracony na rozkaz sułtana. Jego syn, Konstantyn Ipsilanti, kilkakrotnie obejmował tron hospodarski.
Uwagi
Bibliografia
J. Demel, Historia Rumunii, Wrocław 1970.
