Aleksander I Epirota, znany również jako Aleksander z Molossji, w języku greckim Ἀλέξανδρος τῆς Ηπείρου, Aleksandros tēs Epeίrou; Ἀλέξανδρος ὁ Μολοσσός, Aleksandros ho Molossόs (ur. ok. 372, zm. 330 p.n.e. w italskiej Pandozji) był królem Epiru z dynastii Ajakidów, sprawującym władzę od 342 p.n.e. aż do swojej śmierci. Był synem Neoptolemosa I, króla epirockich Molossów.
Życie
Młodość
W okolicach 360 p.n.e., po śmierci ojca, Aleksander, wraz z siostrami Olimpias i Troas, znalazł się pod opieką stryja Arybbasa, który objął władzę w państwie. W 357 p.n.e. Arybbas poślubił swoją bratanicę Troas, aby wzmocnić swoją pozycję, a także zachęcał króla Filipa II Macedońskiego do poślubienia drugiej bratanicy, Olimpias. Celem tych małżeństw było zdobycie ważnych sojuszników. Olimpias została matką Aleksandra III Wielkiego, przyszłego króla Macedonii. Około 350 p.n.e. Filip II, po pokonaniu Arybbasa, zabrał Aleksandra na dwór w Pelli.
Rządy w Epirze
W 342 p.n.e. Filip postanowił usunąć Arybbasa z tronu Molossji i powierzyć rządy dwudziestoletniemu Aleksandrowi I. Następnie zdobył trzy greckie państewka na półwyspie Kassopaja (obecnie Półwysep Preweza) i przekazał je Aleksandrowi. Dzięki bliskiemu sojuszowi z Macedonią, państwo Molossów zyskało na znaczeniu politycznym i gospodarczym. W latach 350-342 p.n.e. Molossowie używali brązowych monet Filipa zamiast własnych. Za panowania Aleksandra I pozycja Molossów i ich sojuszników w Epirze była na tyle silna, że w 334 p.n.e. Aleksander mógł prowadzić dalekosiężną politykę w południowej Italii.
W 337 p.n.e. Olimpias, po rozstaniu z mężem, przybyła z synem Aleksandrem do Epiru, gdzie namawiała brata do wypowiedzenia wojny Macedonii. Jednak Filip II Macedoński, szybciej niż ona, dał szwagrowi swoją córkę za żonę. W 336 p.n.e., podczas wielkiego październikowego święta w Ajgaj, miało miejsce małżeństwo między Kleopatrą, córką Olimpias, a jej wujem Aleksandrem I. Filip zaprosił wielu wybitnych przedstawicieli greckich państw, arystokratów bałkańskich i ważnych Macedończyków. W czasie ceremonii Filip II Macedoński został zamordowany przez Pauzaniasza z Orestis.
Kampania italska
W 334 p.n.e. Aleksander, na zaproszenie Tarentu, przetransportował swoją armię Molossów i epirockich sojuszników przez Cieśninę Otranto do południowej Italii, pozostawiając żonę Kleopatrę jako regentkę Epiru. Tarentyjczycy prosili go o pomoc w walce przeciw Brutiom, a Aleksander z radością wyruszył. Otrzymał jednak ostrzeżenie od wyroczni Zeusa w Dodonie, aby strzegł się miasta Pandozji i rzeki Acheron, które znajdowały się zarówno w Epirze, jak i w Italii. Po przybyciu do Italii od strony Paestum, rozpoczął walki z Apulami, po czym zawarł z nimi pokój i przyjaźń. Następnie zmierzył się z Brutiami i Lukanami, zdobywając wiele miast, w tym Herakleję, Sypontum apulskie, Konsencję i Terynę bruttyjską. Wysłał trzysta rodzin jeńców do Epiru jako zakładników i zawarł przymierze z Metapontyjczykami, Pedikulami oraz Rzymianami w 332 p.n.e. W tym czasie Brutiowie i Lukanowie, uzyskując wsparcie od sąsiadów, wznowili walkę.
W pobliżu miasta Pandozji, kolonii greckiej w Bruttium nad rzeką Acheron, Aleksander zajął wzgórza, aby prowadzić wypady na wrogi teren, mając ze sobą dwustu lukańskich wygnańców. W trakcie deszczu pola zostały zalane, co podzieliło jego wojsko na trzy części. Nieprzyjaciele, wykorzystując tę sytuację, zaatakowali dwa oddziały, przy których nie było króla. Po ich zniszczeniu skierowali się na Aleksandra. Wówczas wygnańcy wysłali posłów do rodaków, obiecując wydać króla martwego lub żywego. Aleksander postanowił walczyć bohatersko. Przedzierając się przez wrogie szeregi, zabił wodza Lukanów i, zbierając resztę żołnierzy, dotarł do rzeki. Chciał się przeprawić wpław, ponieważ most był zerwany. Dowiedziawszy się, że rzeka nosi nazwę Acheron, nie wiedział, co robić. Po chwili wyjął miecz i puścił konia przez środek rzeki. Gdy tylko stanął na twardym gruncie, został przebity oszczepem przez wygnańca. Spadł martwy z konia w 330 p.n.e. Nieprzyjaciele pastwili się nad jego ciałem. Pewna kobieta prosiła ich o wstrzymanie się, ponieważ chciała wykupić męża i dzieci z niewoli. Resztki ciała króla pochowano w Konsencji, a kości wysłano do Metapontu, a stamtąd do Epiru.
Potomstwo
Aleksander I i jego żona Kleopatra mieli dwoje dzieci: syna Neoptolemosa (ur. ok. 335, zm. 296 p.n.e.) oraz córkę Kadmeję (ur. ok. 334?, zm. po 296 p.n.e.). Po śmierci męża Kleopatra nadal pełniła funkcję regentki, ponieważ ich syn nie mógł objąć władzy z powodu młodego wieku.
Bibliografia
Hammond N., Filip Macedoński, przeł. J. Lang, Wydawnictwo Axis, Poznań 2002, s. 70 i n., ISBN 83-912572-5-8.
Marek Junianus Justynus, Zarys dziejów powszechnych starożytności na podstawie Pompejusza Trogusa, (VIII 6; IX 6-7; XII 1-2), przekł., wstęp i kom. I. Lewandowski, Pax, Warszawa 1988, ISBN 83-211-0871-7.
Tytus Liwiusz, Dzieje Rzymu od założenia miasta (VIII 3, 17 i 24; IX 17 i 19) [w:] Tytus Liwiusz, Dzieje Rzymu od założenia miasta, [t. II:] Księgi VI-X, przekł. A. Kościółek, Streszczenia ksiąg XI-XX, przekł. M. Brożek, kom. J. Wolski i M. Brożek, oprac. M. Brożek, Ossolineum & Wydawnictwo PAN, Wrocław 1971, s. 106, 126, 134-135, 174 i 177.
