Aleksander, książę Oranii, właściwie Wilhelm Aleksander Karol Henryk Fryderyk, w języku niderlandzkim: Willem Alexander Karel Hendrik Frederik (ur. 25 sierpnia 1851 w Hadze, zm. 21 czerwca 1884 tamże) – był księciem Holandii, reprezentującym dynastię Oranje-Nassau.
Rodzina
Aleksander był najmłodszym synem króla Wilhelma III Holenderskiego (1817–1890) oraz jego kuzynki Zofii Wirtemberskiej (1818–1877). Miał dwóch starszych braci: Wilhelma (1840–1879), znanego jako Wiwill lub Książę Cytryna, oraz Maurycego (1843–1850). Maurycy zmarł w wieku siedmiu lat na zapalenie opon mózgowych, a Wilhelm prowadził smutne życie na „wygnaniu” w Paryżu. W okresie narodzin Aleksandra relacje między rodzicami nie były najlepsze; w 1855 roku królowa Zofia zamieszkała osobno. Od tego momentu zazwyczaj przebywała z najmłodszym synem w pałacu Huis ten Bosch.
Lata wczesne
Królowa Zofia wzięła na siebie obowiązek edukacji Aleksandra. Chłopiec był nieśmiały, wrażliwy i miał delikatną budowę ciała, co sprawiło, że stał się ulubieńcem matki. W rodzinnych kłótniach często opowiadał się po stronie królowej. W sierpniu 1861 roku król Wilhelm mianował 10-letniego Aleksandra porucznikiem regimentu grenadierów. Równocześnie matka starała się zaszczepić w nim postępowe myślenie oraz zainteresowanie kulturą. W kwietniu 1866 roku rodzina królewska brała udział w koncercie Ferenca Liszta. W tym samym roku Aleksander wyjechał z matką do Szwajcarii, aby poprawić zdrowie. W następnym roku jego stan fizyczny jeszcze się pogorszył, kręgosłup uległ wykrzywieniu, a lewe ramię znajdowało się wyżej niż prawe. Z powodu osłabionego kręgosłupa od 1867 roku musiał nosić żelazny gorset, co skutkowało uszkodzeniem wątroby.
W maju 1868 roku Aleksander i jego matka udali się do uzdrowiska St. Seine l’Abbaye koło Dijon we Francji. Po powrocie do Hagi, królowa Zofia zorganizowała grupę dyskusyjną dla synów z rodzin szlacheckich, by umożliwić 17-letniemu Aleksandrowi nawiązanie kontaktów z rówieśnikami. Po osiągnięciu osiemnastu lat w sierpniu 1869 roku, Aleksander uzyskał pozwolenie na podróż po Morzu Śródziemnym. Następnie przez cztery lata studiował historię oraz prawo konstytucyjne na Uniwersytecie w Lejdzie, gdzie matka odwiedzała go raz w tygodniu. W 1874 roku Aleksander osiedlił się w pałacu Kneuterdijk w Hadze, a na swojego sekretarza zatrudnił Wilhelma Jana Dominika van Dijcka (1850–1909), który był nieprawego łoża bratankiem króla Wilhelma III. W tym samym roku Aleksander podróżował po Norwegii, Rosji i Niemczech. Kolejnej zimy z powodu problemów zdrowotnych udał się do Algierii, aby polepszyć klimat. Oprócz podróży, interesował się kolekcjonowaniem starych listów, manuskryptów, motyli, powozów, win, miniatur oraz obrazów.
Plany małżeńskie
W ciągu lat królowa Zofia usilnie starała się znaleźć odpowiednie żony dla swoich synów, jednak jej wysiłki były bezowocne. Na początku 1878 roku Aleksander rozważał małżeństwo z księżniczką Fryderyką Hanowerską (1848–1926), lecz ta wolała poślubić niemieckiego barona. We wrześniu 1878 roku król Wilhelm III ogłosił swoje zaręczyny z księżniczką Emmą Waldeck-Pyrmont (1858–1934), młodszą od siebie o 41 lat.
Ostatnie lata
Latem 1880 roku Aleksander podróżował po Francji i Szwajcarii, gdy dowiedział się o narodzinach swojej przyrodniej siostry Wilhelminy. W 1881 roku pragnął objąć stanowisko następczego wielkiego mistrza holenderskiego związku Wolnomularzy, a po wielu konfliktach został wybrany na to stanowisko w roku następnym. Jednak w dniu urodzin matki odmówił przewodniczenia zgromadzeniu wolnomularzy. Wkrótce pojawiły się plotki o jego abdykacji, ponieważ Aleksander był bardzo rozdrażniony krytyką. W 1883 roku, w rocznicę śmierci matki i brata, odwiedził królewską kryptę w Delfcie, a jego stan zdrowia systematycznie się pogarszał. Wiosną 1884 roku przyjął generała Weitzela w szlafroku, z prześcieradłem owiniętym wokół ramion; miał bladą skórę, niemal nie miał włosów i znacząco przybrał na wadze. Pod koniec maja zachorował na dur brzuszny i biegunkę. Zmarł 21 czerwca 1884 roku.
17 lipca książę Aleksander został ostatecznie pochowany w krypcie królewskiej w Delfcie, obok swojej ukochanej matki.
Przypisy
Literatura
Lammers, F.J.: Alexander (De vergeten kroonprins), Bosch & Keuning, 1998
Kikkert, J.G.: Willem III 1817–1890 Biografie, Het Spectrum, 1990
Bouman, J.J.: Op en om Oranje’s troon (Ons vorstenhuis in de 19de en 20ste eeuw), Europese Bibliotheek, 1963
Weitzel, A.W.P.: Maar Majesteit! Geheime dagboeken van min. A.W.P. Weitzel over koning Willem III, Wetenschappelijke Uitgeverij B.V., 1980
Stein, I.: Liefdesleven en -leed van de Oranjes, Ad. Donker, 1996
Stein, I.: Intieme geschiedenissen (Liefde i lust onder de Europese vorsten en vorstinnen in de negentiende eeuw), Ad. Donker, 1997
