Aleksander Holas

Aleksander Holas (urodzony 6 grudnia 1911 w Jutrosinie, zmarły 27 czerwca 1993 w Poznaniu) był polskim architektem, konserwatorem zabytków, urbanistą oraz pedagogiem.

Życiorys

Po zakończeniu nauki w Szkole Podstawowej w Pobiedziskach, gdzie jego ojciec pełnił funkcję burmistrza, kontynuował edukację w Gimnazjum w Trzemesznie. Następnie studiował na Wydziale Architektury Politechniki Lwowskiej, który ukończył w 1939 roku.

W czasie okupacji niemieckiej przebywał w Mielcu, gdzie do końca wojny pracował jako technik budowlany w zakładach lotniczych.

Po wojnie pracował w Trzemesznie przy odbudowie swojego macierzystego gimnazjum, które zostało zniszczone podczas wojny. Równocześnie na zlecenie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków zajmował się zabezpieczaniem i odbudową zabytkowych kościołów w Trzemesznie, Strzelnie oraz Gnieźnie (w tym w Katedrze Prymasowskiej). W trakcie renowacji kościoła kanoników regularnych w Trzemesznie odkrył międzynawową kolumnę romańską. W 1946 roku, wspólnie z prof. Zdzisławem Kępińskim, odkrył rzeźbione kolumny romańskie oraz obudowę romańskiego tympanonu północnego w kościele ponorbertańskim w Strzelnie.

Od lutego 1946 roku pracował jako architekt w Urzędzie Miejskim w Gnieźnie. Pełnił również funkcję architekta kurii metropolitalnych w Gnieźnie (1948–1986) oraz Poznaniu (1969–1980). W 1949 roku przeniósł się do Poznania, gdzie założył Pracownię Konserwacji Zabytków, kierując nią oraz pełniąc rolę głównego projektanta do 1969 roku.

Pracował również jako pedagog w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu (1945–1951), a później prowadził zajęcia na Uniwersytecie Poznańskim dla studentów historii sztuki (1953–1965).

W latach 1961–1965 był starszym projektantem w biurze projektów Zakładu Projektowania i Usług Inwestycyjnych Inwestprojekt, a następnie w Pracowniach Konserwacji Zabytków w Poznaniu.

W 1955 roku otrzymał zespołową Nagrodę Państwową II stopnia za znaczące osiągnięcia w odbudowie i przywracaniu artystycznych oraz historycznych wartości renesansowego Ratusza w Poznaniu.

Był dwukrotnie żonaty. Po raz pierwszy ożenił się tuż przed II wojną światową i miał czterech synów. W 1967 roku poślubił Marię Perzyńską.

Zmarł w Poznaniu i został pochowany na cmentarzu parafialnym w Luboniu (kwatera 8-3-10).

Dzieła

Do jego realizacji należą:

odbudowa Starego Miasta w Poznaniu po zniszczeniach II wojny światowej (np. Pałac Działyńskich i Górków) – współudział,
rekonstrukcja kościoła bernardyńskiego w Poznaniu – współudział,
regotyzacja katedry gnieźnieńskiej – współudział,
remont konserwatorski kościoła w Gieczu – współudział,
63 projekty kościołów i kaplic na terenie Polski, w tym:
Kolegiata Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych w Pile,
kościół Chrystusa Odkupiciela w Poznaniu,
kościół Chrystusa Wieczystego Kapłana w Gnieźnie,
kościół Matki Bożej Częstochowskiej w Kole,
kościół Matki Bożej Częstochowskiej w Orzechowie,
kościół Matki Bożej Szkaplerznej w Golinie,
kościół Najświętszego Serca Jezusa w Śremie,
kościół Najświętszej Maryi Panny Częstochowskiej w Kozach,
kościół Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Kaliszu,
kościół Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny i św. Wojciecha w Sędzinach,
kościół Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny w Czerwonaku,
kościół Opatrzności Bożej w Stalowej Woli,
kościół św. Andrzeja Boboli w Poznaniu,
kościół św. Antoniego Padewskiego w Poznaniu (Starołęka) – poprawki do projektu Rogera Sławskiego,
kościół św. Barbary w Rudnikach,
kościół św. Bartłomieja Apostoła w Smólniku,
kościół św. Brata Alberta Chmielowskiego w Częstochowie,
kościół św. Izydora w Biadkach,
kościół śś. Janów w Pile,
kościół św. Józefa Oblubieńca NMP we Wręczycy,
kościół św. Józefa Robotnika w Kraśniku,
kościół św. Maksymiliana Marii Kolbego w Częstochowie,
kościół św. Marcina w Chwalborzycach,
kościół Świętego Krzyża w Poznaniu,
kościół Wniebowstąpienia Pańskiego w Ochlach.

Według Izabeli Pileckiej-Lasik, historyka sztuki, realizacje Holasa były przykładem modernistycznego oderwania się od szeroko pojętej tradycji chrześcijańskiej. Jego kościoły przypominały prostopadłościenne formy świeckie, takie jak domy jednorodzinne, hale sportowe czy obiekty przemysłowe, nie tworząc same w sobie przestrzeni sakralnych.

Galeria