Aleksander Hertz
Aleksander Hertz (urodzony 3 grudnia 1895 roku w Warszawie, zmarły 16 maja 1983 roku w Nowym Jorku) był polskim socjologiem, który wspierał PPS, był współtwórcą warszawskiego Klubu Demokratycznego oraz członkiem loży wolnomularskiej w Warszawie w okresie II Rzeczypospolitej.
Życiorys
Hertz był synem powstańca styczniowego i pochodził z żydowskiej rodziny o silnych tradycjach patriotycznych. Od młodości kontynuował te tradycje. Jego prace koncentrowały się na historii doktryn socjologicznych oraz socjologii stosunków politycznych. W swoich dziełach socjologiczno-politycznych przeprowadzał analizy, które miały pełnić funkcję obywatelskiej przestrogi; jego publikacje popularnonaukowe miały na celu szerzenie wiedzy o społeczeństwie obywatelskim.
W 1940 roku przeniósł się do Stanów Zjednoczonych. Tam opublikował kilka prac w języku angielskim, w tym The Rise of Peasant Democracy oraz The Case of an Eastern European Intelligentsia. Był pionierem w dziedzinie socjologii teatru. Łączył pracę naukową (był wykładowcą w Państwowym Instytucie Pedagogiki Specjalnej oraz Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej) z działalnością popularyzatorską, współpracując z Polskim Radiem oraz publikując w miesięczniku „Wiedza i Życie”.
W miarę wzrastającego wpływu nacjonalistycznych ruchów w II Rzeczypospolitej, Hertz coraz bardziej odczuwał, że postrzegany jest głównie jako Żyd. Po latach emigracji, kiedy przeszedł przez wewnętrzne doświadczenie Zagłady Żydów, napisał książkę Żydzi w kulturze polskiej, którą uważał za swoje najosobistsze dzieło.
W czasach PRL, informacje na temat Aleksandra Hertza były poddawane cenzurze. Jego nazwisko znajdowało się na specjalnej liście osób, którym całkowicie zakazano publikacji. Tomasz Strzyżewski w swojej książce o cenzurze w PRL opublikował notatkę informacyjną nr 9 z 1975 roku, wydaną przez Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Wytyczne dla cenzorów zawierały jego nazwisko na liście autorów objętych zakazem, wskazując: „(…) w stosunku do niżej wymienionych pisarzy, naukowców i publicystów przebywających na emigracji (w większości współpracowników wrogich wydawnictw i środków propagandy antypolskiej) należy przyjąć zasadę bezwarunkowego eliminowania ich nazwisk oraz wzmianek o ich twórczości, poza krytycznymi, z prasy, radia i TV oraz publikacji nieperiodycznych o nienaukowym charakterze (literatura piękna, publicystyka, eseistyka)”. Jego dzieła zaczęły być publikowane w Polsce dopiero po 1989 roku.
Był pierwszym mężem Izabeli „Czajki” Stachowicz.
Prace
- Klasycy socjologii (wyd. 1933)
- Militaryzacja stronnictwa politycznego (wyd. 1935)
- Socjologia współczesna (wyd. 1938)
- Zagadnienia socjologii teatru (wyd. 1938)
- Amerykańskie stronnictwa polityczne (wyd. 1957)
- Żydzi w kulturze polskiej (wyd. 1961) → wyd. 2003: Biblioteka Więzi, ISBN 83-88032-56-9.
- Wyznania starego człowieka (wyd. 1979)
Przypisy
Bibliografia
- Tomasz Strzyżewski: Wielka księga cenzury PRL w dokumentach. Warszawa: Prohibita, 2015, s. 88. ISBN 978-83-61344-70-4.
- Wielka Encyklopedia Powszechna PWN (1962-1969)
- Czajka (Izabela Stachowicz), Król węży i salamandra, wyd. II; Warszawa 1960.
