Aleksander Gembal

Aleksander Gembal (ur. 17 stycznia 1895 w Kurowie, zm. 5 czerwca 1976 w Warszawie) był oficerem piechoty Wojska Polskiego oraz Polskich Sił Zbrojnych, a także generałem brygady Ludowego Wojska Polskiego. Był dwukrotnym laureatem Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Ukończył szkołę średnią w Łukowie. W maju 1915 roku został powołany do armii rosyjskiej, gdzie w tym samym roku zakończył naukę w Szkoły Wojskowej w Połtawie. W latach 1916–1918 walczył z Niemcami, a następnie brał udział w ich rozbrajaniu w Siedlcach oraz Łukowie. Od 1918 roku służył w Wojsku Polskim. Podczas konfliktu z Ukraińcami oraz bolszewikami dowodził kompanią w II batalionie 22 pułku piechoty. W dniach 31 maja–1 czerwca 1919 roku, w trakcie polskiej ofensywy majowej, uczestniczył w zdobyciu Tarnopola, gdzie został ranny w czerwcu tego samego roku. 21 grudnia 1920 roku był zatwierdzony w stopniu porucznika, z datą początkową 1 kwietnia 1920, „w piechocie, w grupie byłych Korpusów Wschodnich oraz byłej armii rosyjskiej”.

W 1924 roku pełnił funkcję kwatermistrza 22 pułku piechoty w Siedlcach, którym dowodził płk Henryk Krok-Paszkowski. W 1925 roku przeniesiono go do 62 pułku piechoty, gdzie objął stanowisko kierownika referatu w Oddziale Ogólnym Dowództwa Okręgu Korpusu Nr IX w Brześciu. Podczas pełnienia służby sztabowej był na ewidencji kadry oficerów piechoty. 28 stycznia 1931 roku ogłoszono jego przeniesienie z DOK IX do Korpusu Ochrony Pogranicza na stanowisko kwatermistrza, a następnie dowodził batalionem KOP „Orany”.

W marcu 1932 roku przeszedł z KOP do 31 pułku piechoty w Łodzi, gdzie objął funkcję dowódcy batalionu, a także uzyskał awans do stopnia podpułkownika piechoty. W 1934 roku ukończył kurs dowódców batalionów w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie. Od 1 stycznia 1937 roku pracował w Departamencie Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych na stanowisku szefa Wydziału Studiów, które zajmował do września 1939 roku.

5 września 1939 roku ewakuował się z Warszawy do Trawnik transportem kolejowym. Wieczorem 7 września, z II rzutu Departamentu Piechoty MSWojsk., udał się z Trawnik. Po czterech dniach podróży, przez Zamość, Lwów i Brody, dotarł do stacji Kopyczyńce, gdzie został zakwaterowany w wsi Probużna, pełniąc funkcję komendanta garnizonu. 16 września otrzymał zaliczkę w wysokości trzech miesięcznych wynagrodzeń oraz dodatek ewakuacyjny. Rano 17 września, na polecenie szefa departamentu, miał udać się do Kołomyi celem przeprowadzenia uzgodnień dotyczących szkolenia w ośrodkach zapasowych w Okręgu Korpusu Nr VI. Jednak z powodu wkroczenia bolszewików do Polski, wyjazd nie doszedł do skutku. Z Probużnej ewakuował się samochodem półciężarowym razem z ppłk. dypl. Janem Kornausem, jedenastoma oficerami i dwoma podoficerami z Departamentu Piechoty MSWojsk. oraz Oddziału I Sztabu Naczelnego Wodza. W rejonie Czortkowa otrzymał rozkaz udania się do Zabłotowa, gdzie miała znajdować się stacja zborna dla oficerów z II rzutu MSWojsk. W Zabłotowie nie zastał tej stacji, lecz otrzymał polecenie I Wiceministra Spraw Wojskowych przekroczenia granicy z Rumunią, co uczynił 18 września o godzinie 3.00 w Kutach. Nie brał bezpośredniego udziału w walkach.

Po kampanii wrześniowej dotarł do Francji. 20 kwietnia 1940 roku objął dowództwo 4 Warszawskiego pułku strzelców pieszych, z którym walczył w kampanii francuskiej. Od 20 czerwca do zakończenia wojny w Europie był internowany w Szwajcarii. W trakcie swojej służby w MSWojsk., a następnie we Francji i Szwajcarii, był podwładnym generała dyw. Bronisława Prugar-Ketlinga.

Po powrocie do kraju w 1945 roku, został przyjęty do Wojska Polskiego i 18 listopada 1946 roku wyznaczony na dowódcę 18 Dywizji Piechoty w Białymstoku. 28 sierpnia 1947 roku objął stanowisko komendanta Oficerskiej Szkoły Piechoty Nr 1 we Wrocławiu. W kolejnym roku przeniesiony został do garnizonu w Jeleniej Górze, gdzie miał zorganizować Oficerską Szkołę Piechoty Nr 2. Po zrealizowaniu zadania i uruchomieniu szkolenia, przeszedł do Akademii Sztabu Generalnego w Warszawie, gdzie objął kierownictwo II Kursu. W 1950 roku był szefem Wydziału Wyszkolenia oraz członkiem Rady Naukowej ASG. 2 sierpnia 1952 roku został przeniesiony do dyspozycji MON, a 12 sierpnia tego samego roku zwolniony z Wojska Polskiego i przekazany do rezerwy. Po październiku 1956 roku pełnił funkcję komendanta Powszechnej Organizacji „Służba Polsce”.

Zmarł 5 czerwca 1976 roku w Warszawie i został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera B29-2-26).

Awanse

porucznik – 21 grudnia 1920, zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920
kapitan – zweryfikowany ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 (w 1924 – lokata 1249)
major – 18 lutego 1928 ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1928 i lokatą 205 w korpusie oficerów piechoty
podpułkownik – pomiędzy 1932 a 1936
pułkownik – 28 lutego 1946 ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1943
generał brygady – 9 lipca 1947 ze starszeństwem z dniem 22 lipca 1947

Życie prywatne

Mieszkał w Warszawie. Od 1919 roku był żonaty ze Stefanią Czesławą z domu Jorajtys (1896–1921). Para miała córkę, Halinę Marię.

Ordery i odznaczenia

Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 9001 (1940)
Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (28 lutego 1921)
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (11 października 1946)
Krzyż Walecznych (trzykrotnie: po raz 2 i 3 w 1921 „za czyny męstwa i odwagi wykazane w bojach toczonych w latach 1918–1921”)
Złoty Krzyż Zasługi (trzykrotnie: 11 listopada 1937, 9 stycznia 1947, 1957)
Srebrny Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)
Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” (1951)
Krzyż Wojenny ze złotą gwiazdą (Francja)

Przypisy

Bibliografia

Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
Bronisław Kowalczewski, Zarys historii wojennej 22-go Pułku Piechoty, Warszawa 1930.
Remigiusz Surgiewicz, Zarys historii Akademii Sztabu Generalnego im. gen. broni Karola Świerczewskiego w latach 1947–1962, Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 3 (39) z 1966 r., s. 10–11, 19, 39.
Witold Biegański, Zaczęło się w Coëtquidan, Z dziejów polskich jednostek regularnych we Francji, Wydawnictwo MON, Warszawa 1977, wyd. I, s. 117.
Stanisław S. Brzeziński, Ryszard R. Majewski, Henryk H. Witek, Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Zmechanizowanych im. Tadeusza Kościuszki 1943–1983, Warszawa: MON, 1984, s. 88–91, 306, ISBN 83-11-07037-7, OCLC 830250644.
Edward Jan Nalepa, Oficerowie Armii Radzieckiej w Wojsku Polskim 1943–1968, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1995, s. 277–279, ISBN 83-11-08353-3.
Janusz Królikowski: Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943–1990 (A–H). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2010. ISBN 978-83-7611-801-7.