Aleksander Gabszewicz

Aleksander Klemens Gabszewicz

Aleksander Klemens Gabszewicz, znany jako Hrabia Oleś lub Gabsio (urodzony 6 grudnia 1911 w Szawlach, zmarł 10 października 1983 w Hanley Swan) – podpułkownik pilot Polskich Sił Zbrojnych, as myśliwski Polskich Sił Powietrznych oraz pułkownik (ang. Group Captain) Królewskich Sił Powietrznych, który został mianowany generałem brygady przez władze RP na uchodźstwie.

Życiorys

Był absolwentem Miejskiego Gimnazjum Koedukacyjnego w Otwocku (1931) oraz aktywnym członkiem Otwockiego Klubu Sportowego, gdzie grał w koszykówkę. W latach 1931–1934 studiował w Szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej. 15 sierpnia 1934 roku został mianowany podporucznikiem z lokatą 61 w korpusie oficerów piechoty. W latach 1934–1935 ukończył Centrum Wyszkolenia Pilotów, a następnie służył w 1 pułku lotniczym w Warszawie. W 1937 roku ukończył kurs wyższego pilotażu w Grudziądzu. Od 1937 do sierpnia 1939 roku pełnił funkcję dowódcy 113 eskadry myśliwskiej. 19 marca 1938 roku awansował na porucznika w korpusie oficerów lotnictwa. Od sierpnia do 18 września 1939 roku był oficerem taktycznym IV/1 dywizjonu myśliwskiego. 1 września, po godzinie 6:45, wystartował z lotniska polowego Poniatowa koło Jabłonny jako dowódca klucza 114 eskadry myśliwskiej. Wraz z kapralem pilotem Andrzejem Niewiarą zestrzelił pierwszy samolot Luftwaffe nad Warszawą. Tego samego dnia został zestrzelony w kolejnej bitwie powietrznej, ranny w rękę i poparzony, musiał ratować się skokiem ze spadochronem.

Po ewakuacji do Rumunii przedostał się do Francji, gdzie do kwietnia 1940 roku służył w eskadrze treningowej. W czerwcu 1940 roku, pod jego dowództwem klucz lotniczy (podwójny klucz frontowy nr 10 „Ga”) brał udział w walkach w ramach francuskiego dywizjonu myśliwskiego GC III/10. Od 9 października 1940 roku walczył w składzie brytyjskiego 607 dywizjonu myśliwskiego „Durham” w bitwie o Anglię.

Od 13 listopada 1940 roku pełnił funkcję zastępcy dowódcy eskadry w 303 dywizjonie myśliwskim warszawskim. 2 lutego 1941 roku został przeniesiony do 316 dywizjonu myśliwskiego warszawskiego jako dowódca eskadry. 1 września 1941 roku awansował na kapitana. Od 15 listopada 1941 do 4 czerwca 1942 roku dowodził 316 dywizjonem myśliwskim warszawskim. Później był oficerem łącznikowym w dowództwie 11 Grupy RAF. 1 września 1942 roku awansował na majora. 25 września tego roku objął stanowisko komendanta 58 Ośrodka Szkolenia Bojowego. 28 stycznia 1943 roku został dowódcą 2 Polskiego Skrzydła Myśliwskiego. Od 21 czerwca do 12 grudnia 1943 roku dowodził 1 Polskim Skrzydłem Myśliwskim. 20 lutego 1944 roku objął dowództwo 18 Polskiego Sektora Myśliwskiego, największej polskiej jednostki lotnictwa myśliwskiego. 1 września 1944 roku awansował na podpułkownika. Od 12 lipca 1944 do 31 maja 1945 roku dowodził 131 Polskim Skrzydłem Myśliwskim. W czasie wojny wykonał 183 loty operacyjne oraz 201 lotów bojowych.

Po zakończeniu wojny osiedlił się w Wielkiej Brytanii, gdzie angażował się w działalność kombatancką – był m.in. prezesem Światowego Stowarzyszenia Lotników Polskich. 1 października 1966 roku Prezydent RP na Uchodźstwie August Zaleski mianował go pułkownikiem, a 1 stycznia 1974 roku – generałem brygady. 26 maja 1977 oraz 24 stycznia 1980 roku był powoływany na członka Głównej Komisji Skarbu Narodowego.

Zmarł 10 października 1983 roku w Hanley Swan, w hrabstwie Worcestershire. W 1992 roku jego prochy zostały przewiezione do Polski i, zgodnie z jego życzeniem, rozsypane nad Dęblinem i Poniatowem.

Jako pierwszy w historii polski lotnik otrzymał Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari. Łącznie tylko 7 polskich lotników zdobyło to odznaczenie.

Lista zwycięstw Aleksandra Gabszewicza

Został sklasyfikowany na 8. miejscu na „liście Bajana”. Przyznano mu 9 i 1/2 pewnych (8 indywidualnych i 3 zespołowe) oraz 1 i 1/3 prawdopodobnych zestrzeleń, a także 3 uszkodzone samoloty nieprzyjaciela.

Zestrzelenia pewne

01.09.1939 – 1/2 He 111 (wspólnie z kpr. pil. Andrzejem Niewiarą)
01.06.1940 – He 111 (z 1/KG 55, rozbił się w rejonie Dagneux)
01.04.1941 – 1/2 He 111 (wspólnie z ppor. pil. Bohdanem Andersem)
24.07.1941 – 1/2 Bf 109 (wspólnie z kpt. pil. Juliuszem Frey)
24.07.1941 – Bf 109
10.04.1942 – Fw 190
25.04.1942 – Fw 190
27.04.1942 – Fw 190
04.04.1943 – Fw 190
04.07.1943 – Fw 190
06.07.1943 – Fw 190

Zestrzelenia prawdopodobne

05.05.1942 – Fw 190
06.05.1942 – 1/3 Fw 190 (wspólnie z ppor. pil. Jerzym Radomskim i por. pil. Władysławem Walendowskim)

Uszkodzenia

24.07.1941 – Bf 109
27.03.1942 – Fw 190
19.08.1943 – Fw 190

Ordery i odznaczenia

Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 29 – 13 marca 1944 – jako pierwszy polski lotnik w historii
Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 9425 – 28 sierpnia 1942
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – 10 grudnia 1973
Krzyż Walecznych – czterokrotnie – 31 października 1947
Francuski Croix de Guerre 1939-1945 – 7 lipca 1943
Brytyjski Distinguished Service Order – dwukrotnie – 15 maja 1944
Brytyjski Distinguished Flying Cross – 20 sierpnia 1942
Niderlandzki Order Oranje-Nassau – 1947

Przypisy

Bibliografia

Dziennik Ustaw RP na Uchodźstwie. eprints.hist.pl. [dostęp 2016-12-04].
Stefan Czmur, Waldemar Wójcik: Generałowie w stalowych mundurach. Warszawa-Poznań: Dom Wydawniczy „Bellona” i Redakcja Czasopism Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej, 2003. ISBN 83-11-09587-6.
Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
H. P. Kosk: Generalicja polska, t. 1, Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, Pruszków 1998.
Jerzy Pawlak: Brygada Pościgowa – ALARM!. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1977.
Zdjęcie z nadania brytyjskiego DSO. s. 1. [dostęp 2012-06-18]. (pol.).
Grzegorz Śliżewski: Gorzka słodycz Francji. Polscy piloci myśliwscy wiosny 1940 roku. Piekary Śląskie: ZP Grupa, 2010. ISBN 978-83-61529-42-2.