Aleksander Freyd

Aleksander Freyd, znany również jako Frejd, pseudonim „Bezmian” (ur. 6 sierpnia 1897 w Warszawie, zm. wiosną 1940 w Katyniu) był kapitanem lekarzem Wojska Polskiego, doktorem nauk lekarskich, internistą, specjalistą z zakresu medycyny tropikalnej, działaczem społecznym oraz podróżnikiem.

Życiorys

Urodził się 6 sierpnia 1897 roku w Warszawie, w rodzinie Mariana i Reginy z domu Güde-Makowska. Ukończył Gimnazjum im. Mikołaja Reja w Warszawie.

W latach 1915–1918 był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej. Po ukończeniu studiów medycznych na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego w 1923 roku otrzymał dyplom doktora nauk lekarskich, a także specjalizację z interny. Dodatkowo ukończył Wydział Filozoficzny. W latach 1917–1918 pracował jako asystent w Zakładzie Anatomii Opisowej. Następnie kontynuował naukę w Instytucie Medycyny Kolonialnej w Paryżu, gdzie zdobył pierwsze miejsce w międzynarodowym konkursie dla lekarzy, co zaowocowało funkcją Assistant Etranger à la Faculté de Médecine na Sorbonie. Specjalizował się w medycynie tropikalnej i był delegatem Rządu Polskiego w Peru i Brazylii w Ameryce Południowej.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wstąpił do Wojska Polskiego, a w 1920 roku brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. 8 stycznia 1924 roku został zatwierdzony w stopniu porucznika z datą starszeństwa 1 czerwca 1919, zajmując 3463. lokatę w korpusie oficerów rezerwy piechoty. W 1922 roku był przydzielony do Kompanii Zapasowej Sanitarnej Nr 4 w Łodzi, a od 1923 roku do 7 Pułku Piechoty Legionów w Chełmie. Później przeniesiono go do korpusu oficerów rezerwy sanitarnych, grupy lekarzy. W 1934 roku miał przydział w rezerwie do Kadry Zapasowej 1 Szpitala Okręgowego w Warszawie. Mianowano go na stopień kapitana z datą starszeństwa 1 stycznia 1936 i 2. lokatą w korpusie oficerów rezerwy sanitarnych, grupy lekarzy.

Był członkiem polskiej ekspedycji badawczej Urzędu Emigracyjnego i Banku Gospodarstwa Krajowego do Peru, mającej na celu ocenę możliwości osiedlenia w tym kraju. Badał miejscowe plemię Kampów i odbywał podróże do Brazylii oraz na Saharę, uczestnicząc w Międzynarodowym Kongresie Medycznym w Algierze. Pełnił także funkcję przewodniczącego Sekcji Biologii Ligi Morskiej i Kolonialnej oraz wiceprzewodniczącego Związku Pionierów Kolonialnych. Od 1931 roku był członkiem korespondentem Akademii Geograficznej w Limie.

W latach 30. prowadził prywatną praktykę lekarską w Warszawie, a od 1937 do 1939 roku wykładał na temat chorób tropikalnych w Wolnej Wszechnicy Polskiej.

Po wybuchu II wojny światowej ewakuował się na wschód. Po agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939 roku został aresztowany przez Sowietów następnego dnia w okolicach Brzeżan. Przetrzymywany był w obozie w Kozielsku, gdzie jeden z innych jeńców, Stefan Pieńkowski, wspomniał, że Freyd wygłaszał referat na temat Amazonki. Wiosną 1940 roku został przewieziony do Katynia i rozstrzelany przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy, na podstawie decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940 roku. Został pochowany na terenie Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu.

29 października 1932 roku poślubił Irenę Klewin (zm. 10 sierpnia 1934 roku).

5 października 2007 roku Minister Obrony Narodowej Aleksander Szczygło pośmiertnie mianował go majorem, a awans ogłoszono 9 listopada 2007 roku w Warszawie w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

Ordery i odznaczenia

Krzyż Niepodległości – 15 kwietnia 1932 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”
Krzyż Walecznych – dwukrotnie (po raz pierwszy w 1922 za działalność w POW)
Złoty Krzyż Zasługi – 10 listopada 1933 „za zasługi na polu pracy społecznej w Lidze Morskiej i Kolonialnej”
Srebrny Krzyż Zasługi – 9 listopada 1932 „za zasługi na polu pracy społecznej”
Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
Odznaka Szkoły Podchorążych Piechoty
Krzyż Zasługi Obrońców (Łotwa)

Publikacje

Dwa dni wśród trędowatych nad Amazonką (1928)
Patologia Amazonii Peruwiańskiej (1930)
Międzynarodowy Kongres Malarii w Algierze (1930)
Choroby klimatyczne: Parazytologia; Epidemiologia: rozdziały wybrane (1938, współautor: Julian Szymański)

Zobacz też

Jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
Obozy NKWD dla jeńców polskich
Ofiary zbrodni katyńskiej – zamordowani w Katyniu
Zbrodnia katyńska

Przypisy

Bibliografia

Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2021-01-07].
Alfabetyczny spis oficerów rezerwy. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922-05-01.
Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
Rocznik Lekarski Rzeczypospolitej Polskiej na 1938 rok. Warszawa: Naczelna Izba Lekarska, 1938.
Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
Maria Magdalena Blombergowa. Uczeni polscy rozstrzelani w Katyniu, Charkowie i Twerze. „Analecta”, s. 23–24, R. 9 Z. 2 (18) / 2000.
Stanisław Łoza: Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
Stanisław Zieliński: Mały słownik pionierów polskich kolonialnych i morskich : podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, badacze, eksploratorzy, emigranci – pamiętnikarze, działacze i pisarze migracyjni. Warszawa: Inst. Wyd. Ligi Morskiej i Kolonialnej, 1933.

Linki zewnętrzne

Aleksander Freyd – publikacje w bazie Google Books. google.pl. [dostęp 2015-01-13].
Aleksander Freyd – publikacje w bazie World Cat. worldcat.org. [dostęp 2015-01-13].
Publikacje Aleksandra Freyda w bibliotece Polona