Aleksander Formajster, znany jako Olek (urodzony w 1887 roku w Lubartowie, zmarł 28 sierpnia 1937 roku w Moskwie) – był działaczem komunistycznym, a także funkcjonariuszem Czeki, GPU i NKWD.
Życiorys
Był synem Romana, który pełnił funkcję administratora majątku Puławskiego Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa w Końskowoli. Ukończył 4 klasy szkoły miejskiej w Puławach. W 1903 roku krótko należał do PPS, a od 1904 roku angażował się w działalność SDKPiL, gdzie działał jako agitator i kolporter literatury.
W latach 1904–1905 był członkiem Komitetu Południowego SDKPiL w Puławach. Pełnił rolę jednego z liderów Wojskowo-Rewolucyjnej Organizacji (WRO) SDKPiL, z ramienia której prowadził działalność wśród studentów Instytutu Puławskiego, żołnierzy garnizonu oraz chłopów z powiatów puławskiego i lubartowskiego. W czasie rewolucji 1905 roku, w kwietniu, współorganizował nieudane powstanie żołnierzy puławskiego garnizonu. W październiku 1905 roku przemawiał na wiecach studenckich. W styczniu 1906 roku został aresztowany pod zarzutem zabójstwa strażnika ziemskiego w Markuszowie i w maju skazany na karę śmierci, która w październiku 1906 roku została zamieniona na dożywotnią katorgę. W latach 1907–1917 przebywał na zesłaniu we wschodniej Syberii, a po rewolucji lutowej, od kwietnia 1917 roku, działał w moskiewskiej grupie SDKPiL, a od grudnia 1918 roku w KPRP/KPP. Wiosną 1917 roku pracował w moskiewskiej milicji robotniczej. Od czerwca 1917 do lutego 1918 roku był przedstawicielem milicjantów z Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji (bolszewików) (SDPRR(b)) w Komitecie Wykonawczym Rad Delegatów Robotniczych i Żołnierskich (RDRiŻ) w Kisłowodzku.
Od lutego do września 1918 roku współorganizował komuny rolne w guberni moskiewskiej, a następnie walczył w Zachodniej Dywizji Strzelców jako komisarz, m.in. lotnego oddziału w Wilnie (od stycznia do marca 1919 roku). Później pełnił funkcję naczelnika milicji w Wilnie. Od maja do końca grudnia 1919 roku był komisarzem oddziału Czeki w Mińsku. W latach 1919–1936 był wyższym funkcjonariuszem Czeki, GPU i NKWD w Moskwie, Smoleńsku i Charkowie. Od 16 stycznia 1936 roku zajmował stanowisko kierownika Tajnego Wydziału Międzynarodówki Komunistycznej (MK) w Moskwie, pełniąc również funkcję zastępcy kierownika wydziału łączności międzynarodowej.
W trakcie wielkiej czystki, 17 maja 1937 roku, został aresztowany przez NKWD. 25 sierpnia 1937 roku, decyzją „trójki” NKWD, został skazany na śmierć za „zdradę ojczyzny” i rozstrzelany 28 sierpnia 1937 roku. Jego ciało zostało skremowane w krematorium na Cmentarzu Dońskim, gdzie został pochowany anonimowo.
Został zrehabilitowany 22 grudnia 1958 roku na mocy postanowienia sądu wojskowego Moskiewskiego Okręgu Wojskowego.
Przypisy
Bibliografia
Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego t. 2, Warszawa 1987.
Linki zewnętrzne
Жертвы политического террора в СССР (Ofiary terroru politycznego w ZSRR) (ros.)
