Aleksander (Dawidowicz) Flamberg
(ur. 1880 w Warszawie, zm. 24 stycznia 1924 tamże) – polski szachista, uznawany za jednego z czołowych graczy z ziem polskich w okresie tuż przed I wojną światową.
Życiorys
Flamberg urodził się w Warszawie, gdzie również odbył edukację szkolną, kończąc z wyróżnieniem gimnazjum realne Pankiewicza. Następnie udał się do Londynu w celu studiowania chemii. W tym czasie, pod okiem znanego mistrza Richarda Teichmanna, rozwijał swoje umiejętności szachowe. Po powrocie do kraju szybko zdobył miejsce w czołówce Warszawskiego Towarzystwa Zwolenników Gry Szachowej.
W rywalizacji z takimi szachistami jak Kazimierz Piotr Miłkowski, Salomon Langleben, Jan Kopczyński, Artur Popławski, Henryk Salwe czy Jan Kleczyński (syn) początkowo brał udział w grach towarzyskich, które odbywały się w popularnych warszawskich kawiarniach szachowych Nowickiego i Pągowskiego, a od 1899 również w turniejach. Na przełomie 1899 i 1900 w pierwszych klubowych mistrzostwach Warszawskiego Towarzystwa Zwolenników Gry Szachowej zajął 5. miejsce, uznając wyższość m.in. Szymona Winawera i Jana Taubenhausa. Latem 1900 w letniej imprezie klubowej zajął 1-2. miejsce z Langlebenem, ale przegrał w dogrywce. Turniej ten zapoczątkował długotrwałą rywalizację między Flambergem a Langlebenem o miano najlepszego szachisty Warszawy, która ostatecznie zakończyła się na korzyść Flamberga. Do 1913 uczestniczył w jedenastu różnych turniejach Warszawskiego Towarzystwa Zwolenników Gry Szachowej, zawsze plasując się w czołówce, zdobywając czterokrotnie tytuł mistrza klubu (1901, 1902, 1904, 1910). Jego przewagę nad Langlebenem potwierdził także w 1905 w meczu składającym się z trzynastu partii, z których wygrał siedem, pięć zremisował, a jedną przegrał. Flamberg rywalizował również z innymi zawodnikami, np. w 1901 w meczu z Niemcem Theodorem von Scheve, w którym uległ nieznacznie (jedna wygrana, dwie porażki, bez remisów).
Na początku swojej kariery, mając już reputację silnego gracza, Flamberg rzadko brał udział w zawodach poza Warszawą. Pierwszy taki przypadek miał miejsce w 1906, kiedy to wziął udział w trzykołowym czwórmeczu organizowanym przez Łódzkie Towarzystwo Zwolenników Gry Szachowej, zajmując 3. miejsce za Akibą Rubinsteinem i Michaiłem Czigorinem, a przed Henrykiem Salwe. W 1907, jako pierwszy w Warszawie, zorganizował pokaz symultanicznej gry „na pamięć”, z którego dochód został przeznaczony na rozwój warszawskiego pogotowia ratunkowego. Flamberg wygrał wszystkie cztery partie w tym pokazie.
W tym czasie regularnie grał w kawiarni „Udziałowa” na rogu Alei Jerozolimskich i Nowego Światu, a jego ulubionym partnerem był mistrz gry analitycznej Artur Popławski. Partie rozgrywane przez tych dwóch graczy były znane z długości i często kończyły się w domu Popławskiego, co według relacji Zygmunta Szulce, świadka tych rywalizacji, Flamberg bardzo cenił, doceniając kuchnię żony Popławskiego. Flamberg i Popławski nigdy nie mieli okazji zmierzyć się w turniejach, ale w 1900 rozegrali mecz składający się z dziewięciu partii, który zakończył się wyraźnym zwycięstwem Popławskiego (sześć wygranych, dwie porażki, jeden remis).
Od 1909 pozycja Flamberga zaczęła się chwiać w wyniku przyjazdu do Warszawy Akiby Rubinsteina. W 1910 Flamberg po raz kolejny zdobył tytuł mistrza Warszawskiego Towarzystwa Zwolenników Gry Szachowej, jednak w kolejnych turniejach w tym roku plasował się za Rubinsteinem. W bezpośrednim meczu z Rubinsteinem przegrał w zdecydowanym stylu (cztery porażki, jeden remis). Jednak obecność Rubinsteina przyciągnęła do Warszawy wielu znanych graczy, co dało Flambergowi możliwość rywalizacji z takimi osobistościami jak Fiodor Duz-Chotimirski, Siemion Ałapin, Jefim Bogolubow czy Franek Marshall.
W 1911 roku Flamberg zdobył tytuł wicemistrza wszechrosyjskiego turnieju amatorów w Petersburgu (za Stiepanem Lewickim), co dało mu prawo uczestnictwa w mistrzowskim turnieju w Wilnie w 1912, gdzie zajął 5. miejsce, za Rubinsteinem, Bernsteinem, Lewickim i Nimzowitschem, a przed m.in. Alechinem. W tym samym roku wziął udział w międzynarodowym turnieju tematycznym w Abbacji, gdzie zajął dzielone 6-7. miejsce. W Wiedniu w małym meczu pokonał Adolfa Albina, wygrywając obie partie, a w turnieju Łódzkiego Towarzystwa Zwolenników Gry Szachowej zdobył drugie miejsce, przegrywając jedynie z Bogolubowem, a wyprzedzając Salwe, Langlebena, Daniuszewskiego i innych. W 1913 zrewanżował się Bogolubowowi w towarzyskim meczu w Warszawie, wygrywając zdecydowanie – trzy partie wygodne, bez remisów i porażek (według Litmanowicza i Giżyckiego: cztery wygrane, jedna porażka, bez remisów). W tym samym roku zremisował w Warszawie z Oldřichem Durasem i pokonał Mojżesza Łowckiego, co przyniosło mu zwycięstwo w małym trzyosobowym turnieju.
W 1914 Flamberg był bliski wielkiego sukcesu na mistrzostwach Rosji w Petersburgu. Po cennych zwycięstwach, w tym nad Bogolubowem, Łowckim, Salwe i Lewickim, długo utrzymywał pozycję lidera, jednak porażka z Jewgienijem Znosko-Borowskim w końcowej fazie turnieju sprawiła, że Flamberga wyprzedzili Aleksander Alechin i Aron Nimzowitsch o pół punkta. W tym samym roku zdobył również tytuł w turnieju Krakowskiego Klubu Szachistów, wyprzedzając Józefa Dominika oraz Karola Irzykowskiego. Udał się także do Mannheim na Kongres Niemieckiego Związku Szachowego, gdzie zajął odległe 17. miejsce przy zwycięstwie Alechina. Niestety, nie udało mu się bezpiecznie wrócić z tego turnieju – razem z innymi szachistami z krajów Ententy został internowany w Baden-Baden, a później w Tribergu w Wirtembergii. Uwięzieni szachiści rozegrali kilka towarzyskich turniejów, z Flambergem triumfującym w pierwszym z nich, a w pozostałych zajmującym miejsca w środku stawki.
Wyniki osiągnięte do 1914 roku zapewniły Flambergowi wysoką pozycję w rankingach. Retrospektywna klasyfikacja ELO oceniła jego siłę gry na 2480 punktów. Warto zauważyć, że miał on doskonałe wyniki w rywalizacji z Jefimem Bogolubowem, który w latach 20. i 30. XX wieku był pretendentem do tytułu mistrza świata.
W połowie wojny Flamberg wrócił do Warszawy i ponownie włączył się do życia szachowego. Uczestniczył w turniejach Warszawskiego Towarzystwa Zwolenników Gry Szachowej, zajmując 4-5. miejsce w 1916 roku, a w 1917 plasując się na 3-4. miejscu (za Rubinsteinem i Łowckim, wspólnie ze Zdzisławem Belsitzmanem). W 1919, w pierwszej imprezie klubowej w niepodległej Polsce, zdobył 2. miejsce, ustępując jedynie Belsitzmanowi, a wyprzedzając Rubinsteina i Dawida Przepiórkę.
Niestety, Flamberg został zmuszony do ograniczenia występów turniejowych z powodu ciężkiej choroby. Rzadko grał, reprezentując Warszawę w meczach z Łodzią. W 1924 roku jeszcze raz zdobył tytuł w turnieju Warszawskiego Towarzystwa Zwolenników Gry Szachowej, wyprzedzając takich rywali jak Józef Cukierman, Stanisław Kohn, Paulin Frydman, Kazimierz Makarczyk oraz Salomon Langleben i Mojżesz Łowcki. Ten wynik czynił go faworytem eliminacji olimpijskiej w tym roku, jednak z powodu nawrotu choroby nie przystąpił do turnieju. Ostatecznie, w jesieni 1924 roku wycofał się z życia turniejowego. Zmarł w Warszawie 24 stycznia 1926 roku i został pochowany na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej.
Współcześni opisywali Flamberga jako gracza „wysoce artystycznego”, charakteryzującego się „żelazną konsekwencją, poprawnością, wykwintną pomysłowością oraz gruntowną znajomością teorii” („Ilustrated London News”, 1906), który miał „szybką orientację” i „widzi wszystko, posiada gruntowną znajomość zarówno teorii, jak i strategii szachowej” („Szachista Polski”, 1914). Dawid Przepiórka w swoich wspomnieniach pośmiertnych określił go jako „prawdziwy talent z bożej łaski”, z jasnym i przejrzystym stylem, umiejącym odnaleźć logikę szachową, a Jan Kleczyński umieścił go wśród „najsilniejszych mistrzów gry szachowej praktycznej w ostatnim ćwierćwieczu w Polsce”, obok Artura Popławskiego i Akiby Rubinsteina.
Przypisy
Bibliografia
Tadeusz Wolsza, Arcymistrzowie, mistrzowie, amatorzy… Słownik biograficzny szachistów polskich, tom 2, Wydawnictwo DiG, Warszawa 1996, s. 16-28 (z fotografią)
Władysław Litmanowicz, Jerzy Giżycki, Szachy od A do Z, tom I: A-M, Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, Warszawa 1986, s. 264-265 (z fotografią)
Linki zewnętrzne
Aleksander Flamberg – wybrane partie szachowe (ang.) (zaliczono omyłkowo partie innych osób z 1959 i 1970)
