Aleksander Edward Sułkowski herbu Sulima (urodzony 6 grudnia 1856 w New Bremen, zmarły 2 września 1929 w Bielsku) był VIII księciem bielskim (VIII Herzog von Bielitz Fürst des Heiligen Römischen Reiches, Herr auf Toót-Soók, Ungarn) z rodziny magnackiej Sułkowskich. Był synem Ludwika Jana Nepomucena Sułkowskiego oraz Marii Gemperle, pochodzącej z rodziny szwajcarskich mieszczan i kupców z Rorschach. Uważano go za lojalistę habsburskiego, mocno oddanego sprawom Habsburgów, a wszelkie przejawy nacjonalizmu, które zaczęły się pojawiać na przełomie XIX i XX wieku na ziemiach czeskich i węgierskich, budziły w nim negatywne reakcje.
== Życiorys ==
=== Służba wojskowa ===
Edukuj się w Szkole Kadetów Kawalerii w Mährisch Weißkirchen. 1 listopada 1875 roku został mianowany kadetem w 8. Czeskim Pułku Dragonów „Carl Prinz von Preußen”, stacjonującym w Sankt Georgen oraz Bratysławie, z kadrą zapasową w Pradze. Awans na podporucznika uzyskał 1 listopada 1876 roku, a w kolejnym roku przeniesiono go do 6. Pułku Huzarów. 1 maja 1881 roku zdobył stopień porucznika, a 1 maja 1889 rotmistrza drugiej klasy. W trakcie swojej służby wojskowej stacjonował także w południowych Węgrzech oraz w Sopronie. Został urlopowany w 1891 roku, a w 1894 przeszedł w stan spoczynku. W chwili wybuchu I wojny światowej miał 58 lat i z uwagi na wiek nie został powołany do mobilizacji. Otrzymał austriackie odznaczenia: brązowy medal jubileuszowy dla sił zbrojnych (Bronzene Jubiläumserinnerungsmedaille für die bewaffnete Macht, 1899) oraz wojskowy krzyż jubileuszowy (Militär-Jubiläumskreuz, 1908).
=== Życie prywatne ===
18 maja 1890 roku pojął za żonę baronównę Marię Teresę Moser von Ebreichsdorf (1872–1940), pochodzącą z zamożnej rodziny Dolnej Austrii. Jej rodzicami byli Karol Moser von Ebreichsdorf oraz Priska, urodzona Gorup de Besanez, właściciele dóbr oraz zamków Ebenfurth i Achau. Ród Gorup de Besanez wywodził się z Grazu i posiadał dobra na terenie obecnej Chorwacji, a rodzina Moserów von Ebreichsdorf miała związki rodzinne z Suttnerami, którzy również władają zamkami w Ebenfurth oraz Achau. Dzięki koligacjom z rodziną Moserów i Suttnerów, ciotką potomków Aleksandra Edwarda była Bertha von Suttner z domu hrabianka Kinsky von Wchinitz und Tettau (1843–1914), znana austriacka pisarka, dziennikarka oraz czołowa działaczka ruchów pacyfistycznych, współpracownica Alfreda Nobla i pierwsza kobieta, która otrzymała Pokojową Nagrodę Nobla.
Książę i jego żona wychowali sześcioro dzieci:
- Wanda Maria Luiza Sułkowska, urodzona 17 stycznia 1892 roku na zamku w Achau. Wanda wyszła za mąż 1 października 1921 roku na bielskim zamku za Otto Aufschnaitera von Huebenburg (1898-1941), porucznika austriackich dragonów w rezerwie oraz właściciela sanatorium Guttenbrunn w Baden koło Wiednia. Zmarła 1 października 1948 roku w Bolzano w Tyrolu. Małżeństwo nie pozostawiło potomków.
- Aleksander Maria Karol Ludwik Sułkowski, urodzony 15 lutego 1893 roku na zamku w Ebenfurth. W 1919 roku ożenił się z hrabianką Feodorą Hardegg auf Glatz und im Machlande na zamku Seefeld w Dolnej Austrii, z którą rozwiódł się w 1935 roku. Mieli córkę Aleksandrę (Olesię). W 1936 poślubił Annę z domu Mallinger, córkę przedsiębiorcy – właściciela sieci młynów w Leoben. Książę zmarł w 1956 roku w Leoben, gdzie został pochowany w grobowcu rodzinnym żony. Z tego związku urodziła się dwójka dzieci: Jadwiga (Heidi), urodzona 27 lutego 1938 roku w Wiedniu, oraz Alexander Josef, urodzony 23 marca 1940 roku w Wiedniu.
- Maria Teresa (Deisy) Sułkowska, urodzona 29 lipca 1894 roku na zamku w Achau. 3 czerwca 1914 roku poślubiła barona Karla Gundaccara von Suttnera (1880–1952), rotmistrza 4. Regimentu Dragonów „Kaiser Ferdinand”. Zmarła 27 kwietnia 1960 roku i została pochowana na cmentarzu w Achau. Małżeństwo pozostawiło czworo dzieci, w tym trzech synów.
- Maria Carola (Carry) Sułkowska, urodzona 24 grudnia 1895 roku na zamku w Achau. Nie wyszła za mąż, żyła w Wiedniu, gdzie zmarła.
- Roman Edgar Sułkowski, urodzony 18 czerwca 1897 roku na zamku w Tannenmühle. W 1920 roku poślubił w Wiedniu Marię Wilhelminę Hardegg auf Glatz und im Machlande, siostrę szwagierki. Rozwiedli się w 1925 roku. W 1928 roku wstąpił w nowy związek z Bertą Neuhauser. Zmarł w 1940 roku w Wiedniu i został pochowany na cmentarzu Hietzing. Miał jedno dziecko z pierwszego małżeństwa, córkę Romanę, która wzięła ślub w Wiedniu z Robertem Karlem Herzigiem, doktorem filozofii.
- Maria Prisca (Pussy) Sułkowska, urodzona 13 września 1902 roku na zamku w Achau. 25 listopada 1930 roku poślubiła w Wiedniu Pawła Mencla, właściciela majątku Medynia w dawnym województwie stanisławowskim, porucznika rezerwy 2. Pułku Szwoleżerów Rokitniańskich. Małżeństwo pozostawiło syna i córkę.
=== Od ziemianina do księcia bielskiego ===
Kiedy Aleksander Edward zawierał związek małżeński z Marią Teresą, perspektywa przejęcia bielskiego fideikomisu wydawała się odległa. Wówczas jego powiernikiem był przyrodni brat Józef Maria Ludwik Sułkowski – VII książę bielski, a pierwszym pretendentem do tytularnego majątku był starszy brat Alfred Sułkowski (ur. 1855). W związku z tym, po zakończeniu służby wojskowej, książę nabył majątek z zamkiem w Toót-Soók (Tótsók, obecnie Šalgovce w Słowacji). Zarządzał również przez pewien czas posiadłością z zamkiem Tannenmühle, którą nabyła jego żona, położoną na zachód od Wiednia. Cenił sobie czas spędzany na prowincji, gdzie mógł oddawać się pasjom takim jak polowania, jazda konna, leśnictwo oraz rolnictwo. Po śmierci Alfreda w 1913 roku zrezygnował z majątku Toót-Soók i przejął obowiązki kuratora Józefa Marii, który był ubezwłasnowolniony. Powodem tej decyzji były również rosnące niepokoje nacjonalistyczne na Węgrzech. W tym okresie wielokrotnie zmieniał miejsce zamieszkania, osiedlił się najpierw w Hietzing pod Wiedniem, następnie w Hinterbrühl w dzielnicy Mödling, a później na kilka lat z rodziną zamieszkał w kurorcie Baden pod Wiedniem, w willi przy Trostgasse (obecnie Hotel Caruso). W 1919 roku przeprowadził się na bielski zamek. Po śmierci Józefa Marii w 1920 roku przejął zarząd nad fideikomisem i został VIII księciem bielskim. Gospodarowanie majątkiem w nowych warunkach politycznych II Rzeczypospolitej sprawiało mu trudności, a wsparciem służył mu najstarszy syn Aleksander Ludwik, jego następca. Zmarł 2 września 1929 roku na bielskim zamku i został pochowany w rodowej kaplicy św. Anny.
== Przypisy ==
== Bibliografia ==
Piotr Kenig: Pod dwugłowym orłem. Sułkowscy w armii Habsburgów 1746–1918. W: Grzegorz Madej (red.), Dariusz Nawrot (red.): Zapomniani książęta? Sułkowscy w XVIII-XX wieku. Katowice: 2016. ISBN 978-83-8012-921-4.
Grzegorz Madej, Piotr Kenig: Bielscy książęta Sułkowscy, jakich nie znacie. Bielsko-Biała: Muzeum Historyczne w Bielsku-Białej, 2015. ISBN 978-83-881054-1-8.
Grzegorz Madej. Aleksander Ludwik Sułkowski: IX. vlastník bílského fideikomisu. „Těšínsko”. 58, s. 57-72, 2015. Muzeum Těšínska, Český Těšín. ISSN 0139-7605.
Grzegorz Madej: Bielska linia książęcego rodu Sułkowskich (1786-1918). Uniwersytet Śląski w Katowicach: praca doktorska, egzemplarze dostępne w bibliotece Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach oraz w bibliotece fachowej Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej, 2016. Brak numerów stron w książce.
