Aleksander Drożdżyński

Aleksander Drożdżyński

Aleksander Drożdżyński, znany również jako Aleksander Kahane (ur. 19 sierpnia 1925 w Tomaszowie Mazowieckim, zm. 17 lutego 1981 w Düsseldorfie), to polski dziennikarz, publicysta, pisarz oraz satyryk o żydowskich korzeniach.

Życiorys

W trakcie II wojny światowej Aleksander Kahane był uwięziony w łódzkim getcie, a w latach 1944–1945 przebywał w niemieckich obozach koncentracyjnych, takich jak Auschwitz-Birkenau, Dachau i Bergen Belsen, gdzie został uwolniony przez wojska brytyjskie.

W 1944 roku, po likwidacji getta łódzkiego, Aleksander Kahane i jego siostra Zysia (Zosia) zostali wywiezieni do Oświęcimia, a stamtąd trafił do podobozu Althammer.

Podobóz Althammer, znajdujący się w Starej Kuźni (niem. Althammer) koło Halemby (aktualnie część Rudy Śląskiej), rozpoczął działalność w połowie września 1944 roku. Na początku października przebywało tam około 500 więźniów, głównie Żydów z Polski, Francji i Węgier, zakwaterowanych w ośmiu drewnianych barakach, wcześniej użytkowanych przez włoskich jeńców wojennych. Obiekt był otoczony podwójnym ogrodzeniem z drutu kolczastego, przy czym wewnętrzny pierścień był pod napięciem elektrycznym. Więźniowie pracowali przy budowie elektrowni, wykonując różnorodne prace, takie jak kopanie fundamentów czy układanie kabli. Kierownikiem obozu był SS-Oberscharführer Hans Mirbeth, a esesmanów wspierali w pracy starsi rezerwiści Wehrmachtu oraz wartownicy z straży przemysłowej. W obozie zmarło co najmniej 20 więźniów, a liczba osób wywiezionych do Birkenau nie została ustalona. W styczniu 1945 roku większość więźniów ewakuowano pieszo do Gliwic, a następnie koleją do innych obozów. Ci, którzy pozostali, zostali wyzwoleni przez żołnierzy sowieckich.

Źródło: Auschwitz od A do Z. Ilustrowana historia obozu

Jedyną publikacją Aleksandra Drożdżyńskiego na temat jego pobytu w Althammer są wspomnienia opublikowane w Zeszytach Oświęcimskich pod tytułem „Mały spokojny obóz”.

Po wojnie, w latach 1946–1949, studiował filozofię i sanskryt w Krakowie i Wrocławiu, koncentrując się na tematach historycznych i satyrycznych. Zajmował się zwłaszcza humorem żydowskim, kontynuując tradycje ojca i dziadka. Jest autorem m.in. nagrodzonej książki „Oberländer” oraz pierwszego w powojennej Polsce zbioru humoru żydowskiego „Mądrości żydowskie” (ilustrowanego przez jego przyjaciela Szymona Kobylińskiego). Jego znakomita pamięć oraz umiejętność opowiadania dowcipów doprowadziły go na scenę. Aleksander Drożdżyński pisał także teksty satyryczne. W okresie PRL pracował w Polskiej Agencji Prasowej (PAP) oraz Centralnej Agencji Fotograficznej (CAF). Jego książki zdobyły dużą popularność zarówno w Polsce, jak i za granicą (na przykład rosyjskie wydanie „Mądrości żydowskich” ukazało się w samizdacie w ZSRR).

W 1968 roku, po antysemickiej nagonce w Polsce, będącej wynikiem wydarzeń marcowych, Aleksander Drożdżyński stracił pracę i został pozbawiony możliwości publikacji własnych tekstów. Został zatrudniony jako szef redakcji w gazetce „Krzyżówka”. Wkrótce zmuszony do emigracji, osiedlił się w Niemczech, gdzie wydał wiele książek w języku niemieckim. Pracował jako dziennikarz w różnych stacjach radiowych, takich jak Deutschlandfunk i WDR, zajmując się tematyką żydowskiej kultury („Janusz Korczak i jego dzieci”, „Komeda”, „Żydowskie elementy w muzyce rozrywkowej”). Zmarł w Düsseldorfie na skutek nowotworu trzustki. Pamiątkowa tablica poświęcona jego osobie znajduje się na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie (z błędnym rokiem zgonu 1980).

Był żonaty z Wandą z domu Sosnowską, która zmarła w Düsseldorfie 5 marca 2008 roku. Mieli troje dzieci: Kasię, Lidię i Piotra.

Twórczość (wybór)

  • Mądrości żydowskie (Wiedza Powszechna 1960; Unicorn Publishing Studio, Warszawa-Londyn 1993, ISBN 1-870886-10-0)
  • Oberlaender. Przez „Ostforschung” wywiad i NSDAP do rządu NRF (wespół z J. Zaborowskim, 1960)
  • Kariera ministra (wespół z Przemysławem Burchardem; Wyd. MON 1963; seria: „Żółty Tygrys”)
  • Der politische Witz im Ostblock (Droste Verlag GmbH, Düsseldorf 1974, 1976, ISBN 3-7700-0395-0)
  • Jiddische Witze und Schmonzes (Droste Verlag GmbH, Düsseldorf 1976, ISBN 3-7700-0414-0)
  • Alexander Drozdzynski’s Gessamelte Witze aus aller Welt (ilustracje: Szymon Kobyliński; Droste Verlag GmbH, Düsseldorf 1977, ISBN 3-7700-0455-8)
  • Das verspottete Tausendjährige Reich. Witze gesammelt von Alexander Drozdzynski (ilustracje: Stanisław Tomaszewski, Droste Verlag GmbH, Düsseldorf 1978, ISBN 3-7700-0516-3)
  • Pilpul, czyli z mądrości żydowskich (Wyd. Sztuka Polska 1988)
  • Dowcipy i mądrości żydowskie (Ad Oculos 2006, ISBN 83-87907-80-4)

Przypisy

Bibliografia

  • Krzysztof Tomasz Witczak, Słownik biograficzny Żydów tomaszowskich, Łódź – Tomaszów Mazowiecki 2010, ISBN 978-83-7525-358-0, s. 80–83 (biogram, fotografie, bibl.).
  • Lucjan Wolanowski, Człowiek, który żartował (wstęp do II wydania książki Aleksandra Drożdżyńskiego pt. Mądrości żydowskie, Warszawa–Londyn 1993)
  • Lucjan Wolanowski, Wspomnienia bez łez, „Midrasz” nr 1 / styczeń 1999 r.
  • Aleksander Ziemny, Żydom nie do śmiechu, [w:] Nie ma sądnego dnia, Wyd. Austeria, Kraków 2007 [pierwodruk: „Midrasz” nr 4/96, kwiecień 2005 r.].

Linki zewnętrzne

  • J. Pilpel, Człowiek, który wszedł do półfinału, „Gazeta Żydowska” nr 9, 30. 11. 2005 r.
  • Lucjan Wolanowski – Dwa wspomnienia o Aleksandrze Drożdżyńskim. lucjanwolanowski.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
  • Aleksander Drożdżyński w bazie filmpolski.pl
Przeczytaj u przyjaciół: