Aleksander Domaszewicz (26 lutego 1887, Lwów – 3 października 1948, Kraków) był polskim lekarzem neurologiem oraz neurochirurgiem, pułkownikiem Wojska Polskiego, a także działaczem na rzecz niepodległości i życia społecznego. Pełnił funkcję posła na Sejm oraz senatora w II Rzeczypospolitej i był kawalerem Orderu Virtuti Militari.
Życiorys
Urodził się 26 lutego 1887 roku we Lwowie, w rodzinie Aleksandra (1841–1906), który brał udział w powstaniu styczniowym, był inżynierem komunikacji, budowniczym linii kolejowych w Grecji i Serbii oraz przemysłowcem w Galicji, oraz Tekli z Jankowskich. Miał dwoje sióstr i dwoje braci. Ożenił się z Gabrielą z Montwiłłów (1882–1966), z którą miał dwóch synów i dwie córki (bliźniaczki): Aleksandra (1914–1962), Romana (1918–2005), profesora Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Wandę z mężem Siekierską oraz Ewę (ur. 1922).
Zmarł 3 października 1948 roku w Krakowie i został pochowany na cmentarzu Rakowickim (kwatera XXIIB-3-12).
Wykształcenie
Od 1898 roku uczył się w C. K. Gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie, gdzie w 1906 roku ukończył VIII klasę oraz zdał egzamin dojrzałości (w jego klasie uczył się Stanisław Srokowski). Ukończył studia medyczne na Uniwersytecie Lwowskim, gdzie w 1912 roku obronił doktorat z zakresu wszechnauk lekarskich. W latach 1927–1928 odbył studia uzupełniające w Wiedniu, Paryżu i Sztokholmie. Habilitował się w 1937 roku na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie.
Działalność niepodległościowa i służba wojskowa
Od 1907 roku był członkiem Drużyn Bartoszowych i Polskich Drużyn Sokolich, a w latach 1911–1914 uczestniczył w Drużynach Strzeleckich we Lwowie. Podczas I wojny światowej, od sierpnia 1914 roku, służył w 30 pułku piechoty armii austriackiej jako lekarz batalionu. W 1915 roku objął stanowisko komendanta szpitala polowego I Brygady Legionów Polskich. Po kryzysie przysięgowym w 1917 roku wrócił do armii austriackiej, gdzie pracował jako lekarz w szpitalu wojskowym we Lwowie, a w lutym 1918 roku został wyreklamowany. Od listopada 1918 roku awansował na stopień podpułkownika Wojska Polskiego i wziął udział w obronie Lwowa, gdzie był komendantem szpitala „Technika” i ratował rannych, narażając własne życie. Od stycznia 1919 roku pełnił różne funkcje, w tym referenta spraw personalnych Szefa Sanitarnego Dowództwa Wschód oraz szefa sanitarnym 5 Dywizji Piechoty (do października 1919). Był także nadzwyczajnym komisarzem do walki z tyfusem plamistym we Lwowie (do maja 1920) oraz szefem sanitarnym Grupy gen. Władysława Jędrzejewskiego (do sierpnia 1920). Następnie dowodził I batalionem 240 pułku piechoty Armii Ochotniczej. W marcu 1921 roku został bezterminowo urlopowany, a później awansowany do stopnia pułkownika lekarza rezerwy ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku. Jako oficer rezerwowy był przydzielony w latach 1923–1924 do 6 batalionu sanitarnego we Lwowie.
Praca zawodowa
Podczas końcowego etapu studiów, w latach 1910–1912, był asystentem w Katedrze Farmakologii. Następnie, w latach 1913–1919, pracował jako asystent w Klinice Chorób Nerwowych i Umysłowych na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. W 1922 roku wygrał konkurs na ordynatora oddziału chorób nerwowych i umysłowych w Państwowym Szpitalu we Lwowie. Dodatkowo prowadził praktykę lekarską w tym mieście.
W kadencji 1930–1935 był posłem na Sejm III kadencji z listy nr 1 BBWR. W tym czasie pracował w komisjach: opieki społecznej i inwalidzkiej, wojskowej (gdzie był zastępcą członka, a od 1934 roku członkiem) oraz zdrowia publicznego. W 1935 roku został senatorem IV kadencji (1935–1938), wybranym z województwa lwowskiego i pracował w komisjach: opieki społecznej, oświatowej, regulaminowej oraz skarbu. Był także jednym z założycieli Stowarzyszenia „Towarzystwo Budowy Panoramy Plastycznej Dawnego Lwowa”, które powstało w 1938 roku.
Po rozpoczęciu II wojny światowej, kampanii wrześniowej i inwazji ZSRR na Polskę 17 września 1939 roku, dołączył do konspiracyjnej Rady Narodowej we Lwowie, która podlegała rządowi RP na uchodźstwie (w skład której wchodzili m.in. Artur Hausner, ks. Józef Panaś, ks. Adam Bogdanowicz, płk dr Jan Szczyrek oraz Stanisław Wasylewski).
Od 1941 roku pracował w Warszawie, a w 1943 roku został ordynatorem oddziału neurologicznego Szpitala Przemienienia Pańskiego. Po wojnie objął stanowisko profesora neurochirurgii na Uniwersytecie Warszawskim.
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (15 marca 1921)
- Krzyż Niepodległości (4 listopada 1933)
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)
- Krzyż Walecznych (dwukrotnie)
- Złoty Krzyż Zasługi (1939)
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- austriacki Złoty Krzyż
Przypisy
Bibliografia
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Jan Głowacki, Jerzy Bidziński: Aleksander Domaszewicz (1887–1948). Profesor Neurochirurgii Uniwersytetu Warszawskiego. Neurol Neurochir Pol 38, 6: 539–541, 2004.
Linki zewnętrzne
Publikacje Aleksandra Domaszewicza w bibliotece Polona.
