Aleksander Dobry (rum. Alexandru cel Bun; ur. 1375–1380, zm. 1432) – był hospodarem Mołdawii w latach 1400–1432, należącym do dynastii Muszatowiczów.
Życiorys
Był dzieckiem hospodara Romana I oraz jego małżonki Anastazji. Wstąpił na tron mołdawski dzięki wsparciu hospodara wołoskiego Mirczy Starego (jego siostrzeńca), który w 1400 roku usunął hospodara Jugę, wprowadzając Aleksandra na tron (początkowo, do 1407 roku, rządził wspólnie z bratem Bogdanem). Po objęciu władzy musiał stawić czoła kilku innym pretendentom do tronu, w tym swemu kuzynowi Iwaszce, synowi Piotra I.
Jego długie panowanie było czasem rozkwitu Mołdawii, zwłaszcza w obszarze gospodarczym. Aleksander uporządkował zniszczony przez wcześniejsze konflikty kraj, szczególnie koncentrując się na rozwoju miast, którym nadawał liczne przywileje. W trosce o rozwój handlu nad Morzem Czarnym, wydawał przywileje handlowe dla kupców z Lwowa (1408) oraz Krakowa (1409). Rozbudował porty w Kilii (zdobytej po śmierci Mirczy Starego) i Białogrodzie, które w tym okresie były jedynymi portami morskimi wykorzystywanymi przez Polskę.
W polityce zagranicznej Aleksander opierał się na sojuszu z Polską i Wołoszczyzną w walce przeciwko Węgrom. Na początku jego rządów sprzyjała mu sytuacja międzynarodowa, szczególnie wewnętrzne problemy Węgier oraz Imperium Osmańskiego, które nie mogły angażować swoich sił w Mołdawii. 12 marca 1402 roku uznał się wasalem króla Polski Władysława Jagiełły, a 1 sierpnia 1404 roku złożył mu hołd lenny w Kamieńcu Podolskim (potwierdził go w 1407 roku we Lwowie). Wspierał militarnie Polaków w walkach przeciwko zakonowi krzyżackiemu – mołdawskie oddziały brały udział w wielkiej wojnie 1409–1411 (być może także w bitwie pod Grunwaldem), wojnie głodowej 1414 roku, a także wyróżniły się podczas oblężenia Malborka w 1422 roku. Układ między Jagiełłą a Zygmuntem Luksemburskim z 1412 roku pozostawiał Mołdawię pod polskim zwierzchnictwem, choć na Aleksandra nakładał obowiązek wsparcia Zygmunta w wojnie z Turcją. Aleksander finansowo wspierał Jagiełłę (jeden z zabezpieczeń pożyczki stanowił zastaw na Pokuciu, które później stało się terytorium spornym). W 1420 roku stracił na rzecz Turków Kilię, ale udało mu się ją odzyskać przy pomocy Polski. W latach 20. XX wieku zaczęły się pogarszać relacje Aleksandra z Węgrami, szczególnie w związku z realizowaniem sprzecznych interesów na Wołoszczyźnie (Aleksander wspierał Radu Praznaglavę, a Zygmunt Dana II). W 1428 roku Aleksander nie wziął udziału w wyprawie Zygmunta przeciwko Turkom, co doprowadziło do tego, że Zygmunt zaczął domagać się od Jagiełły podziału Mołdawii, proponując także obsadzenie Kilii Krzyżakami, która dodatkowo została zaatakowana przez Wołochów.
Na koniec życia Aleksandra, po śmierci Witolda w 1430 roku, nastąpiła zmiana w polityce międzynarodowej. Wobec braku wsparcia ze strony Polski w wojnie z Turcją, Aleksander wypowiedział swoje zobowiązania lenne wobec Polski. Na początku 1431 roku osadził na tronie wołoskim Aleksandra Aldeę, a następnie zaatakował Pokucie, wspierając wielkiego księcia Świdrygiełłę w walce przeciwko Jagielle, jednak bez sukcesu.
Aleksander był hojnym mecenasem kościoła prawosławnego, fundując wiele cerkwi i monastyrów. Udało mu się zakończyć spór o metropolię mołdawską oraz utworzyć drugie biskupstwo prawosławne w Mołdawii, a także biskupstwo ormiańskie w Suczawie. Sprowadził do Suczawy relikwie św. Jana Nowego, uznanego za patrona Mołdawii.
Po jego śmierci państwo mołdawskie zostało dotknięte kryzysem politycznym, spowodowanym działaniami licznych pretendentów do tronu (m.in. jego synów i wnuków), co doprowadziło do osłabienia centralnej władzy, którą umocnił Aleksander.
Małżeństwa i potomstwo
Aleksander Dobry był czterokrotnie żonaty. Jego żonami były:
- Małgorzata z Lasoncz (de Losoth), poślubiona w 1393 lub 1394 roku, córka Stefana, wojewody siedmiogrodzkiego,
- Anna Neacșa, poślubiona około 1408 roku, zmarła 2 listopada 1418 roku,
- Ryngałła Anna, poślubiona w 1419 roku, z którą rozwiódł się w 1421 roku,
- Maria, poślubiona po 1420 roku.
Aleksander pozostawił po sobie liczną potomstwo, w tym pięciu synów, którzy później objęli tron mołdawski: Eliasz, Stefan, Piotr, Bogdan i Piotr Aron.
Bibliografia
Demel J., Historia Rumunii, wyd. 2, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1986, s. 119.
Tęgowski J., Powiązania genealogiczne wojewodów mołdawskich Bogdanowiczów z domem Giedyminowiczów w XIV-XV wieku, „Genealogia. Studia i materiały historyczne”, t. 3, 1993.
Dominik Musialik, Najdawniejsze próby utrzymania niezależności przez hospodarstwo mołdawskie od XIV do poł. XV wieku, „Studenckie Zeszyty Historyczne”, 14, s. 45–48, 2008. Kraków: Koło Naukowe Historyków Studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego. ISSN 0209-0465.
