Aleksander Ludwik Doba (urodzony 9 września 1946 w Swarzędzu, zmarł 22 lutego 2021 na Kilimandżaro w Tanzanii) był polskim inżynierem, podróżnikiem oraz kajakarzem.
W plebiscycie „National Geographic” otrzymał tytuł „Podróżnika Roku 2015”. Jako pierwszy człowiek w historii samotnie przepłynął kajakiem Ocean Atlantycki z kontynentu na kontynent (z Afryki do Ameryki Południowej), korzystając tylko z siły swoich mięśni. Opłynął kajakiem zarówno Morze Bałtyckie, jak i Bajkał. Był również pierwszym, który przepłynął wzdłuż polskiej morskiej granicy z Polic do Elbląga oraz przekątną Polskę z Przemyśla do Świnoujścia. Zdobył dwukrotnie złote, srebrne i brązowe medale na Otwartych Akademickich Mistrzostwach Polski w kajakarstwie górskim. 24 lutego 2015 roku został uhonorowany tytułem honorowego obywatela Swarzędza.
Życiorys
Był synem Wincentego i Eugenii. Swoje dzieciństwo spędził w Swarzędzu. Ukończył Politechnikę Poznańską, zdobywając tytuł inżyniera mechanika. Od lat 70. XX wieku mieszkał w Policach, gdzie pracował w Zakładach Chemicznych Police. Miał żonę Gabrielę, dwóch synów oraz wnuczki.
Zmarł 22 lutego 2021, tracąc przytomność zaraz po zdobyciu szczytu Uhuru na wulkanie Kibo na Kilimandżaro. Wg różnych wersji, przyczyną jego śmierci był obrzęk płuc spowodowany chorobą wysokościową lub inne naturalne przyczyny. 10 marca 2021 roku, po mszy w kościele św. Kazimierza Królewicza, został pochowany na cmentarzu komunalnym przy ul. Tanowskiej w Policach. Był ateistą.
Osiągnięcia
Latał na różnych typach szybowców, osiągając 250 godzin w powietrzu. Uzyskał drugą klasę wyszkolenia szybowcowego, zdobywając srebrną odznakę szybowcową z jednym diamentem.
Otrzymał trzecią klasę skoczka spadochronowego po wykonaniu 14 skoków.
Zdobył złotą odznakę turystyki kolarskiej.
Uzyskał patent sternika jachtowego z rozszerzonymi uprawnieniami na rejsy morskie.
Posiadał wszystkie odznaki kajakowe wszystkich stopni krajowych oraz najwyższe międzynarodowe odznaki ICF (w tym złotą ICF – jedną z nielicznych w Polsce). Był Przodownikiem Turystyki Kajakowej PTTK I stopnia, Instruktorem Turystyki Kajakowej PZKaj Stopnia Związkowego oraz Instruktorem Rekreacji Ruchowej o specjalności kajakarstwo.
W 2003 roku zdobył tytuł Akademickiego Mistrza Polski w Kajakarstwie Górskim oraz obronił go w 2004 roku.
W 2003 roku, zdobywając tytuł Drużynowego Akademickiego Mistrza Polski w Kajakarstwie Górskim, zajął z dwoma synami Czesławem (2. miejsce) oraz Bartłomiejem (4. miejsce).
Osiągnął szczyt Uhuru Peak na wulkanie Kibo na Kilimandżaro (5895 m n.p.m.) oraz szczyt Gerlach w Tatrach (2655 m n.p.m.).
Wyczyny kajakowe
Turystykę kajakową zaczął uprawiać w 1980 roku, mieszkając w Policach, w Klubie Kajakowym „Alchemik” Police oraz Akademickim Klubie Turystyki Kajakowej „Pluskon” w Szczecinie.
W 1989 roku, w ciągu 13 dni, przepłynął Polskę po przekątnej z Przemyśla do Świnoujścia (1–13 kwietnia, 1189 km).
W 1989 roku ustanowił rekord Polski, przepływając 5125 km kajakiem w ciągu jednego roku, mając do dyspozycji jedynie 26 dni roboczych na urlopie. Tylko 125 km z tej odległości przepłynął po raz wtóry w życiu. 5000 km to trasy, które przepłynął po raz pierwszy. W 1989 roku spędził 108 dni na wodzie, co oznacza, że niemal co trzeci dzień spędzał w kajaku, eksplorując nowe trasy. Ten nieoficjalny rekord Polski jest aktualny do dziś.
W 1991 roku, jako pierwszy kajakarz po II wojnie światowej, przepłynął od trójstyku granic Polski, Czechosłowacji i Niemiec Nysą Łużycką oraz Odrą, pokonując trasę wzdłuż zachodniej granicy.
W tym samym roku jako pierwszy kajakarz przepłynął wzdłuż polskiej morskiej granicy, a także był trzecią polską jednostką pływającą po II wojnie światowej, która przepłynęła przez Cieśninę Pilawską koło Bałtyjska i dotarła do Elbląga (a następnie do Gdyni).
Jako pierwszy kajakarz przepłynął całą Wisłę.
W 1998 roku (od 21 lipca do 11 września) przepłynął rzekami i kanałami 2719 kilometrów w ciągu 57 dni w ramach wyprawy „Kajakiem przez Niemcy i dookoła Danii z Polic do Polic”. Trasa obejmowała Police – Szczecin – Odrę – Havel Kanal – Kopnik – Łabę – Hamburg – wzdłuż wybrzeży Danii: Esbjerg – Skagen – Kopenhaga – wzdłuż wybrzeży wysp Zelandii, Olandii, Fionii – Gedser Ode – Zingst (koło Rugii i Lubnicy) – Kap Arkona (Rugia) – Sośnica – wyspa Uznam – Świnoujście – Police.
Rok później (od 21 czerwca do 9 września 1999) podczas wyprawy „Kajakiem dookoła Bałtyku z Polic do Polic” samotnie opłynął Bałtyk. Zajęło mu to 80 dni, w trakcie których pokonał 4227 kilometrów. Trasa przebiegała przez Police – Świnoujście – Nexø (Bornholm) – Sandvig – Simrishamn (Szwecja) – Karlskrona – Kalmar – Sztokholm – Wyspy Alandzkie – Turku (Finlandia) – Helsinki – Tallinn (Estonia) – Parnawę – Rygę (Łotwa) – Windawę – Lipawę – Kłajpedę (Litwa) – Królewiec (Rosja) – Gdańsk – Hel – Ustkę – Kołobrzeg – Świnoujście – Police.
Od 26 czerwca do 6 października 2000 roku, w ciągu 101 dni, przebył trasę 5369 kilometrów z Polic do Narwiku podczas wyprawy „Kajakiem za Koło Podbiegunowe Północne”. Trasa przebiegała przez Police – Nowe Warpno – Karnin – Lassan – Wolgast – Gedser Ode – Kopenhaga – Malmö – Helsingborg – Göteborg – Oslo – Stavanger – Bergen – Trondheim – Bodø – Narwik.
W 2004 roku, wraz z Pawłem Napierałą, wziął udział w „Pierwszej Polskiej Transatlantyckiej Wyprawie Kajakowej Kaylantic” na trasie Tema (Ghana) – Brazylia. Planowany rejs na dystansie około 3000 Mm miał trwać około 80 dni. Po dwóch dobach prąd zniósł ich z powrotem do wybrzeży Ghany, a fala przyboju zniszczyła prowiant, co spowodowało przerwanie wyprawy.
W 2008 roku, od 7 do 12 lipca, członkowie Szczecińskiej Grupy Kajakowej K2 – Aleksander Doba, Piotr Owczarski i Jerzy Switek – podjęli próbę przepłynięcia przez kanał La Manche trasą Cap Gris-Nez – Folkestone. Kajakarzy asekurował jacht Gaudeamus, jednak sztorm uniemożliwił przeprowadzenie próby.
W 2009 roku, w ciągu 41 dni, samotnie opłynął jezioro Bajkał w ramach „Wyprawy Dookoła Bajkału”, pokonując prawie 2000 kilometrów (1954 km linii brzegowej). Po zamknięciu pętli Bajkału (na pozostawionym wcześniej składanym kajaku) płynął z biegiem Angary do Irkucka, skąd wrócił do Polski koleją transsyberyjską.
W 2010 roku Aleksander Doba zdecydował się po raz drugi, tym razem samotnie, przepłynąć Ocean Atlantycki podczas wyprawy „Transatlantic kayak expedition”. Rejs odbył się na jednostce skonstruowanej w Szczecinie w stoczni Andrzeja Armińskiego, zaprojektowanej specjalnie dla niego przez Rafała Głodka, Michała Klimka i Radosława Zygmunta, napędzanej jedynie kajakowym wiosłem. 26 października 2010 roku wyruszył z Dakaru (Senegal) w kierunku Fortalezy (Brazylia). 2 lutego 2011 roku, po 99 dniach rejsu i pokonaniu 5394 km (2913 mil morskich), dotarł do miejscowości Acaraú w Brazylii (dotarcie do zaplanowanej Fortalezy uniemożliwił silny prąd oraz wiatr). W ten sposób stał się pierwszym człowiekiem na świecie, który przepłynął kajakiem przez Atlantyk z kontynentu na kontynent (z Afryki do Ameryki Południowej) tylko dzięki sile mięśni. Wcześniej Atlantyk przepłynęły 3 osoby: w 1928 roku Franz Romer (58 dni, z Wysp Kanaryjskich na Wyspy Dziewicze), w 1956 roku Hannes Lindemann (72 dni, z Wysp Kanaryjskich na Bahamy) – obaj korzystali z kajaków wspomaganych żaglem, a w 2001 roku Peter Bray (76 dni z Nowej Fundlandii do Irlandii – czyli również z wyspy na wyspę).
W dniach od 5 października 2013 do 17 kwietnia 2014 przepłynął Atlantyk, zaczynając od portu w Lizbonie, z krótkim postojem na Bermudach, do portu Canaveral na Florydzie w Stanach Zjednoczonych. Całkowita długość trasy wynosiła 4500 mil morskich. Na Morzu Sargassowym przez ponad miesiąc utrzymywał się w obszarze Trójkąta Bermudzkiego.
3 września 2017 roku w Le Conquet we Francji zakończył swoją trzecią podróż kajakiem przez Ocean Atlantycki, która rozpoczęła się 16 maja w Nowym Jorku, trwając 110 dni.
Filmografia
2017: Happy Olo – pogodna ballada o Olku Dobie (w roli siebie, jako podróżnik)
2017: Kuba Wojewódzki (talk-show) – (jako gość)
2019: Agent – Gwiazdy – (jako uczestnik)
2020: Lombard. Życie pod zastaw – (w roli siebie, jako podróżnik) sezon 6, odc. 294
Książki
W 2012 roku napisał książkę „Olo na Atlantyku”, wydaną przez Wydawnictwo Bezdroża, oraz dodatek w wersji elektronicznej „Oceaniczny alfabet Aleksandra Doby”.
W 2015 roku ukazała się książka „Na oceanie nie ma ciszy” autorstwa Dominika Szczepańskiego, wydana przez Agora Warszawa, która jest biografią Aleksandra Doby.
W 2018 roku wydano książkę dla dzieci pt. „Ocean to pikuś”, w której Łukasz Wierzbicki opisał przygody Aleksandra Doby na Atlantyku.
Działalność polityczna
W wyborach samorządowych w 2014 roku bezskutecznie ubiegał się o mandat w sejmiku województwa zachodniopomorskiego z listy komitetu Bezpartyjni Pomorze Zachodnie. W wyborach prezydenckich w 2015 roku został członkiem honorowego komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego. W wyborach samorządowych w 2018 roku uzyskał mandat radnego sejmiku województwa zachodniopomorskiego, zdobywając 9,2 tysiąca głosów, co dało mu pierwsze miejsce wśród bezpartyjnych kandydatów, jednak 16 listopada tego samego roku zrezygnował z pełnienia tej funkcji.
W 2020 roku został członkiem lokalnego komitetu poparcia Rafała Trzaskowskiego w wyborach prezydenckich.
Ordery i odznaczenia
Złota Odznaka Honorowa Gryfa Zachodniopomorskiego – 19 czerwca 2012 roku
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – 16 lutego 2015 roku
Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości – 2018
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – 8 marca 2021 roku (pośmiertnie)
Nagrody
W 1999 roku – laureat nagrody „Conrady – Indywidualności Morskie” (przyznawanej przez Bałtyckie Bractwo Żeglarzy z Gdańska) za rejs kajakiem dookoła Bałtyku.
W 2000 roku – „Nagroda Kolos 2000”: wyróżnienie w kategorii Wyczyn Roku za studniowy rejs (5400 km) „Kajakiem z Polic do Narwiku”.
W 2000 roku – wyróżnienie w konkursie „Podróżnik Roku” (organizowanym przez miesięcznik „Podróże”) w kategorii „Europa”, za kajakową wyprawę do Narwiku.
W 2009 roku – „Nagroda Kolos 2009”: wyróżnienie w kategorii Wyczyn Roku za samotne opłynięcie kajakiem jeziora Bajkał, jako pierwszy Polak.
W 2010 roku, za wyprawę kajakową dookoła jeziora Bajkał, otrzymał nagrodę Złote Stopy 2010 przyznawaną przez internautów za największe osiągnięcia podróżnicze roku, zajmując pierwsze miejsce w kategorii Woda oraz w kategorii generalnej, wyprzedzając m.in. Martynę Wojciechowską, typowaną za zdobycie Korony Ziemi.
W 2012 roku – Nagroda „Super Kolos 2011” za całokształt osiągnięć kajakarskich i konsekwentne dążenie do realizacji coraz bardziej ambitnych celów eksploracyjnych.
W 2012 roku – Nagroda „Szczupak 2011” za spełnianie śmiałych marzeń, przyznaną w plebiscycie „Gazety Wyborczej” w Szczecinie.
W 2012 roku – Dyplom Kapitana Żeglugi Wielkiej Honoris Causa nr 6, przyznany przez Szczeciński Klub Kapitanów Żeglugi Wielkiej za sukcesy w samotnej żegludze kajakowej w trudnych warunkach (m.in. za rejs wokół Danii, dookoła Bałtyku oraz przez koło podbiegunowe północne, a także samotne przepłynięcie kajakiem Oceanu Atlantyckiego z Senegalu do Brazylii).
W 2012 roku – zaszczytny tytuł „Podróżnik im. Tony’ego Halika” na II Festiwalu Podróżniczym Bydgoszcz 2012.
W 2015 roku – „Podróżnik roku 2015” (ang. 2015 Adventurer of the Year), wybrany przez czytelników amerykańskiej edycji National Geographic.
W 2015 roku – nagroda „Kolosa” za rok 2014 w kategorii nagroda specjalna za samotne przepłynięcie kajakiem Atlantyku z Lizbony na Florydę.
W 2018 roku trafił na marcową okładkę gazety The New York Times.
Upamiętnienie
Aleksander Doba ma tablicę upamiętniającą na Kilimandżaro, umieszczoną na przełęczy Stella Point (5756 m n.p.m.), zamontowaną przez podróżników pod przewodnictwem Karola Adamskiego i Jerzego Kostrzewy.
26 lutego 2021 roku, w wyniku obrad kapituły Nagród Żeglarskich, wprowadzono nagrodę specjalną, przyznawaną osobie, organizacji lub instytucji za działalność związaną z żeglarstwem, wodą lub marynistyką, nazwano imieniem Aleksandra Doby. Na Skwerze Wielkich Polaków w Parku Solidarności w Policach ma stanąć obelisk poświęcony Aleksandrowi Dobie, którego odsłonięcie zaplanowano na 9 września, w 75. urodziny podróżnika. Po zakończeniu projektu „Rozbudowa terenów rekreacyjnych nad Łarpią” planowane jest dodatkowe upamiętnienie go nad wodą.
Został patronem Zespołu Placówek Oświatowych i Szkoły Podstawowej w Iwięcinie, Morskiej Szkoły Podstawowej w Gdańsku oraz Szkoły Podstawowej nr 2 w Zalasewie.
9 września 2023 roku nad zalewem w Trzebieży w gminie Police w województwie zachodniopomorskim odsłonięto pomnik Aleksandra Doby.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Happy Olo – pogodna ballada o Olku Dobie, film dokumentalny z 2017 roku.
Aleksander Doba – strona prywatna
Nieoficjalny blog dotyczący przeprawy Aleksandra Doby przez Atlantyk
O Aleksandrze Dobie na stronie kolosy.pl
Aleksander Doba kajakiem przez Atlantyk
