Aleksander Dmytrak

Aleksander Józef Dmytrak

Aleksander Józef Dmytrak (urodzony 5 września 1893 w Monasterzyskach, zmarły wiosną 1940 w Charkowie) był podpułkownikiem dyplomowanym piechoty Wojska Polskiego, działaczem niepodległościowym oraz ofiarą zbrodni katyńskiej.

Życiorys

Urodził się 5 września 1893 roku w Monasterzyskach, wówczas w powiecie buczackim Królestwa Galicji i Lodomerii, jako syn Sylwestra i Karoliny z Bartmannów. W latach 1909–1912 uczęszczał do Seminarium Nauczycielskiego w Stanisławowie, a w roku szkolnym 1912/1913 był uczniem Seminarium Nauczycielskiego Męskiego w Samborze. 14 czerwca 1913 roku w Samborze zdał maturę i uzyskał status „kandydata dojrzałego do pełnienia obowiązków tymczasowego nauczyciela młodszego lub tymczasowego nauczyciela w publicznych szkołach ludowych z językiem wykładowym polskim i ruskim”. W związku z otrzymywanym stypendium w wysokości 80 koron był zobowiązany do sześcioletniej służby w zawodzie nauczycielskim w Królestwie Galicji i Lodomerii oraz Wielkim Księstwie Krakowskim. Nie jest jasne, czy planował wypełnić ten obowiązek, ponieważ już 2 września 1913 roku podjął pracę w Kopalni „Photogen” Towarzystwa Akcyjnego Rafinerii Olejów Mineralnych w Mraźnicy jako praktykant-pomocnik szybowego przy wierceniu systemem kanadyjskim. Z dokumentu wystawionego 15 czerwca 1914 roku przez Kierownictwo Kopalni „Photogen” wynika, że starał się o przyjęcie na kurs szkoły mierniczej w Borysławiu.

Od jesieni 1909 roku do 4 września 1912 roku oraz od 2 lipca do 4 września 1913 roku był aktywnym członkiem Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckiego w Stanisławowie, a od 10 września 1913 roku do 28 lipca 1914 roku brał aktywny udział w pracach Związku Strzeleckiego w Borysławiu jako instruktor, sekcyjny oraz plutonowy.

Wybuch I wojny światowej zniweczył jego plany życiowe i przerwał działalność niepodległościową. 4 sierpnia 1914 roku został zmobilizowany do armii Austro-Węgier i wcielony do 95 pułku piechoty. 18 sierpnia 1914 roku przydzielono go do 2 pułku Cesarskich Strzelców Tyrolskich, a 4 września 1914 roku wysłano na front galicyjski. Brał udział w potyczkach pod Tarnowem, Tuchowem, Pustkowem, Sokołowem, Kolbuszową, Leżajskiem oraz Starym Miastem. 24 września 1914 roku został ranny w głowę i prawą nogę pod Starym Miastem. Do 15 stycznia 1915 roku przebywał na leczeniu w Korneuburgu i Stockerau. Od 15 stycznia do 1 marca 1915 roku był słuchaczem II kursu Szkoły Oficerów Rezerwy w Vahrn, gdzie awansował na plutonowego. Po ukończeniu kursu został przydzielony do 3 kompanii batalionu zapasowego 2 pułku Cesarskich Strzelców Tyrolskich w Brixen. 5 maja 1915 roku ponownie wysłano go na front, tym razem w Tyrolu. Na stopień podporucznika mianowano go z datą 1 sierpnia 1916 roku w korpusie oficerów rezerwy piechoty.

Od 1919 roku służył w Wojsku Polskim jako oficer etapowy, najpierw jako dowódca Stacji Etapowej Aleksiniec Nowy, a następnie jako adiutant Dowództwa Powiatu Etapowego Mozyrz. 25 listopada 1920 roku został zatwierdzony w stopniu porucznika piechoty z dniem 1 kwietnia 1920 roku w grupie byłej armii austro-węgierskiej. 20 maja 1921 roku przydzielono go ewidencyjnie do 11 pułku piechoty, pozostawiając go na dotychczasowym stanowisku w Oddziale I Sztabu 4 Armii.

3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dnia 1 czerwca 1919 roku, zajmując 514. lokatę w korpusie oficerów piechoty. Po likwidacji dowództwa 2 Armii w październiku 1922 roku został przydzielony do Inspektoratu Armii Nr I w Wilnie na stanowisko kierownika kancelarii, gdzie inspektorem był wówczas generał dyw. Edward Śmigły-Rydz. W 1923 roku kontynuował służbę w Inspektoracie Armii Nr I w Wilnie jako oficer sztabu zastępcy inspektora armii, generała bryg. Leona Berbeckiego. 23 grudnia 1923 roku wrócił do swojego macierzystego 11 pułku piechoty w Tarnowskich Górach.

1 listopada 1925 roku został przydzielony do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie jako słuchacz Kursu Normalnego. 1 października 1927 roku Minister Spraw Wojskowych, marszałek Polski Józef Piłsudski, nadał mu dyplom naukowy oficera Sztabu Generalnego. 28 października 1927 roku, po ukończeniu kursu, został przydzielony do Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie. 27 stycznia 1930 roku mianowano go majorem ze starszeństwem z dnia 1 stycznia 1930 roku i 4. lokatą w korpusie oficerów piechoty. 1 stycznia 1932 roku został przeniesiony do 72 pułku piechoty w Radomiu na stanowisko dowódcy batalionu. W listopadzie 1933 roku przeniesiono go do Biura Ogólno-Organizacyjnego Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie, a w czerwcu 1934 roku do Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie na stanowisko kierownika Komisji Doświadczalnej. 19 marca 1937 roku awansowano go na podpułkownika ze starszeństwem z dniem 19 marca 1937 roku i 46. lokatą w korpusie oficerów piechoty.

Podczas kampanii wrześniowej 1939 roku, po agresji ZSRR na Polskę, został wzięty do niewoli sowieckiej. Wiosną 1940 roku został zamordowany przez NKWD w Charkowie i pochowany w Piatichatkach, gdzie od 17 czerwca 2000 roku znajduje się oficjalnie Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie.

Na mocy postanowienia nr 112-48-07 Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego z 5 października 2007 roku, pośmiertnie awansowano go na stopień generała brygady. Awans ogłoszono 9 listopada 2007 roku w Warszawie podczas uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

Ordery i odznaczenia

  • Krzyż Walecznych
  • Złoty Krzyż Zasługi – 19 marca 1931 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”
  • Medal Niepodległości – 10 grudnia 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”
  • Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
  • Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
  • Krzyż Waleczności Armii gen. Bułak-Bałachowicza
  • Srebrny Medal Waleczności 1 klasy
  • Krzyż Wojskowy Karola

Zobacz też

Przypisy

Bibliografia

  • Ranglisten des kaiserlichen und königlichen Heeres 1918. Wiedeń: 1918.
  • Rozkazy Dowództwa Okręgu Generalnego „Kielce”. [dostęp 2018-05-08].
  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
  • Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
  • Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
  • Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
  • Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
  • Lista oficerów dyplomowanych (stan z dnia 15 kwietnia 1931 r.), Sztab Główny WP, Warszawa 1931.
  • Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r. Dodatek do Dziennika Personalnego M.S.Wojsk. Nr 37 z 24 września 1921 r.
  • Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon, 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.

Linki zewnętrzne

Przeczytaj u przyjaciół: