Aleksander Augustyn Demidowicz-Demidecki
Aleksander Augustyn Demidowicz-Demidecki, znany również jako „Aleksander”, urodził się 27 sierpnia 1900 roku w Petersburgu, a zmarł 10 lipca 1981 roku w Orleanie. Był polskim adwokatem, politykiem oraz działaczem związkowym, publicystą i członkiem Stronnictwa Narodowego. W swojej karierze pełnił funkcję radnego Warszawy, prezesa Zjednoczenia Zawodowego „Praca Polska”, a także był p.o. komendanta głównego Organizacji Wojskowej Stronnictwa Narodowego. Działał również na emigracji, pełniąc rolę wiceministra spraw wewnętrznych w rządach Tomasza Arciszewskiego i Tadeusza Bora-Komorowskiego.
Życiorys
Aleksander uczył się w prywatnym gimnazjum rosyjskim, a następnie kontynuował naukę w polskim gimnazjum filologicznym w Mińsku Litewskim. W 1926 roku ukończył studia na Wydziale Prawa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego.
W końcówce 1917 roku wstąpił do I Korpusu Polskiego w Rosji, gdzie jako harcerz pracował w oddziale wywiadowczym przy dowództwie Korpusu. Później dołączył do Polskiej Organizacji Wojskowej. Podczas studiów zgłosił się jako ochotnik do wojska i jako podchorąży służył w Szwadronie Przybocznym Naczelnika Państwa, Józefa Piłsudskiego. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej, walcząc w szeregach 3. Pułku Strzelców Konnych oraz 27. Pułku Ułanów.
W trakcie studiów był członkiem Bratniej Pomocy oraz Związku Akademickiego Młodzież Wszechpolska. Po zamachu majowym objął stanowisko kierownika Biura Wydziału Wykonawczego Obozu Wielkiej Polski. Wszedł również w skład Ruchu Młodych OWP, przekształconego później w Sekcję Młodych Stronnictwa Narodowego. W latach 1927-1928 zasiadał w Radzie Warszawy. Pracował w Wydziale Prawnym Zarządu Miejskiego, a po zwolnieniu w 1930 roku rozpoczął praktykę adwokacką. Został aresztowany przez władze sanacyjne 18 marca 1933 za swoją działalność w OWP. W 1935 roku dołączył do Komitetu Głównego Stronnictwa Narodowego. 4 sierpnia 1937 roku objął stanowisko prezesa Zarządu Głównego Zjednoczenia Zawodowego „Praca Polska”. W 1938 roku kandydował do Rady Warszawy z listy nr 4 (Obóz Narodowy) w okręgu wyborczym XIII. W styczniu 1939 roku przewodniczył komitetowi pogrzebowemu Romana Dmowskiego.
Po wybuchu II wojny światowej, jako rotmistrz rezerwy, został przydzielony do Zgrupowania Kawalerii pod dowództwem ppłk. Kazimierza Halickiego i uczestniczył w kampanii wrześniowej. Po wzięciu do niewoli przez Niemców, udało mu się uciec. Od października 1939 roku pełnił rolę komendanta głównego Organizacji Wojskowej Stronnictwa Narodowego, później znanej jako Narodowa Organizacja Wojskowa. W listopadzie 1939 roku został aresztowany, ale po odzyskaniu wolności przedostał się przez Węgry do Francji. W 1940 roku reprezentował SN przy Komendzie Głównej Związku Walki Zbrojnej w tym kraju. W czasie pobytu we Francji był członkiem Komitetu Politycznego SN. W marcu 1941 roku, jako kurier, dotarł do Londynu, przechodząc przez Hiszpanię i Portugalię. Publikował w „Myśli Polskiej” i pełnił funkcję obrońcy wojskowego przed sądami emigracyjnymi. W lutym 1942 roku dołączył do Komitetu Zagranicznego Obozu Narodowego, składającego się z przedstawicieli różnych nurtów narodowych. Na początku grudnia 1944 roku został wiceministrem spraw wewnętrznych w rządzie Tomasza Arciszewskiego. W połowie 1945 roku wyjechał na kurację do Szwajcarii z powodu gruźlicy.
W lipcu 1947 roku ponownie objął stanowisko wiceministra spraw wewnętrznych, tym razem w rządzie Tadeusza Bora-Komorowskiego. W trakcie konfliktu dotyczącego prezydentury Augusta Zaleskiego, pełnił rolę mediatora między „zamkiem” a ugrupowaniami Rady Politycznej. Został dyrektorem czasopisma „Słowo Polskie”. Przez pewien czas pracował również w przemyśle metalurgicznym w firmie należącej do polskiej emigracji we Francji. Od kwietnia 1951 do maja 1952 roku kierował placówkami wywiadowczymi w Niemczech. Ta siatka została rozpracowana przez komunistów, co doprowadziło do tzw. afery Bergu. W 1956 roku był badany przez wywiad PRL pod kątem możliwości współpracy i powrotu do kraju, prowadząc przez kilka lat rozmowy z oficerami oraz będąc samemu rozpracowywanym pod kryptonimem „Obszarnik”. Na początku marca 1960 roku został deportowany przez władze francuskie na Korsykę w obawie przed protestami związanymi z wizytą Nikity Chruszczowa. Został przewodniczącym francuskiego oddziału Tymczasowej Rady Jedności Narodowej, a po jej przekształceniu objął przewodnictwo w Radzie Wolnych Polaków.
5 sierpnia 1981 roku został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 311-6-28).
Rodzina
Aleksander był synem Konstantego Piotra, adwokata i ziemianina, oraz Bronisławy Izabelli Ludomiry z Radłowskich. Jego kuzynem był inżynier i harcmistrz Olgierd Grzymałowski. W 1923 roku ożenił się z Anną (Hanną) Niewiadomską (1901-1957), córką Eligiusza Niewiadomskiego. Po jej śmierci poślubił ponownie Szwajcarkę Gabrielę Torren.
Ordery i odznaczenia
Krzyż Walecznych
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Edward Muszalski. Adw. Aleksander Demidecki-Demidowicz (27.VIII.1900-10.VII.1981). „Palestra”, s. 84-86, 1982. Warszawa. ISSN 0031-0344. [dostęp 2025-04-09].
Krzysztof Tarka. Na celowniku tajnych służb PRL. Sprawa Aleksandra Demideckiego-Demidowicza. „Archiwum Emigracji”. 1-2 (20-21), s. 319-337, 2014. Toruń. ISSN 2084-3550. [dostęp 2025-04-09].
