Aleksander de Beauharnais (fr.: Alexandre-François-Marie, vicomte de Beauharnais, ur. 28 maja 1760 w Fort Royal, obecnie Fort-de-France, na Martynice; zgilotynowany 23 lipca 1794 w Paryżu) był wicehrabią, generałem z czasów rewolucji francuskiej oraz pierwszym mężem cesarzowej Józefiny.
Życiorys
Aleksander przyszedł na świat w francuskiej kolonii Martynice jako syn Franciszka i Marii Anny Henrietty Pyvart de Chastulé. W wieku 14 lat wstąpił do królewskiego pułku Szarych Muszkieterów. Następnie służył w piechocie, awansując w 1776 roku do stopnia podporucznika, a trzy lata później do kapitana. 13 grudnia 1779 roku poślubił Józefinę Tascher de la Pagerie, przyszłą cesarzową Francuzów. Po ślubie małżonkowie osiedlili się we Francji. W 1783 roku Aleksander wziął udział w ekspedycji wojskowej na Antyle. Po powrocie do Paryża zastał Józefinę w ciąży, a po narodzinach córki Hortensji wyparł się ojcostwa. Para zdecydowała się na separację: Józefina z córką pojechały na Martynikę, natomiast Aleksander zajął się synem Eugeniuszem, który pozostał u ojca w różnych kwaterach wojskowych.
Krótko przed wybuchem rewolucji, w 1788 roku, Aleksander awansował na majora. W 1789 roku został wybrany deputowanym szlacheckim okręgu Blois do zwołanych Stanów Generalnych, a jako jeden z pierwszych opuścił Izbę Szlachecką, przystępując do Stanu Trzeciego. 4 sierpnia 1789 roku zgłosił wniosek o zniesienie przywilejów, postulując równość wszystkich wobec prawa oraz przy obsadzaniu urzędów. W 1791 roku dwukrotnie pełnił funkcję przewodniczącego obrad parlamentu.
W 1793 roku, już jako generał dywizji, objął dowództwo nad francuską Armią Renu. Otrzymał propozycję objęcia stanowiska ministra spraw wojskowych, jednak ją odrzucił. Ministrem został jakobin Bernadotte. 8 sierpnia tego samego roku reżim Robespierre’a zabronił szlachcie zajmować stanowiska generalskie. Beauharnais uzyskał abszyt i wycofał się do swoich majątków. Choć nie zajmował się polityką, został aresztowany i przewieziony do więzienia Carmes w Paryżu. Prokurator oskarżył go m.in. o „piętnastodniowy brak aktywności jako dowódcy Armii Reńskiej oraz zaniedbanie obrony Moguncji”. Skazany na śmierć, Beauharnais został ścięty wraz z bratem Augustynem na obecnym Place de la Concorde, pięć dni przed obaleniem i śmiercią Robespierre’a. W ostatnich latach życia pogodził się z żoną.
Aleksander de Beauharnais stał się przez swojego syna Eugeniusza bezpośrednim przodkiem obecnie panujących dynastii królewskich Belgia, Dania, Norwegia i Szwecja.
Bibliografia
Dictionnaire de biographie française, tom V, Paris 1951
