Aleksander Danieluk, znany również jako Alek, Olek, Górski, Horn, Klimkowski, Edmund Stefański oraz Zenon (urodzony 30 listopada 1897 roku w Warszawie, zmarł 21 sierpnia 1937 roku w Moskwie) był działaczem i politykiem komunistycznym.
Życiorys
Ukończył dwie klasy szkoły miejskiej, a w 1914 roku został ewakuowany w głąb Rosji. W 1915 roku dołączył do Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji (bolszewików) (SDPRR(b)), a w sierpniu tego samego roku został aresztowany na trzy miesiące za prowadzenie agitacji komunistycznej. Po rewolucji lutowej w 1917 roku był członkiem komitetu fabrycznego w zakładach Borkowskiego w Czuhujowie, w których pracował. Od sierpnia 1917 do kwietnia 1918 pełnił funkcję sekretarza tego komitetu.
Był aktywnym działaczem Zjednoczenia Socjalistycznego Polskiego (ZSP) w Czuhujowie i przyczynił się do przekształcenia tej organizacji w grupę SDKPiL. Na III Konferencji delegatów ZSP we wrześniu 1917 roku w Charkowie doprowadził do wystąpienia ze Zjednoczenia przedstawicieli SDKPiL oraz PPS-Lewicy. Brał udział w pracach Komitetu Wykonawczego (KW) Rad Delegatów Robotniczych i Żołnierskich (RDRiŻ) w Czuhujowie jako przedstawiciel SDKPiL. Pełnił także funkcję sekretarza Czuhujowskiego Komitetu Wojskowo-Rewolucyjnego i współorganizował oddziały Czerwonej Gwardii. Uczestniczył w rozbrajaniu czuhujowskiej szkoły junkrów oraz wojskowych pociągów z Kozakami. Od października 1917 do kwietnia 1918 był zastępcą przewodniczącego Czuhujowskiej RDRiŻ i komisarzem finansów. W czasie ewakuacji Czuhujowa podczas ofensywy armii niemieckiej w lutym 1918 roku walczył w oddziale Czerwonej Gwardii (zgodnie z traktatem brzeskim).
W kwietniu 1918 roku przeniósł się do Samary, gdzie został członkiem Komitetu Rejonowego SDPRR(b). Pełnił funkcję przewodniczącego KW RDRiŻ w Iwaszczenkowie koło Samary. Brał udział w tłumieniu buntu anarchosyndykalistów w Samarze oraz w walkach z Korpusem Czechosłowackim. Po zajęciu Samary przez Korpus Czechosłowacki 8 czerwca 1918 roku działał w konspiracji, m.in. jako członek Samarskiego Komitetu SDPRR(b). Został aresztowany 18 lipca 1918 roku i w październiku wywieziony na Syberię, jednak udało mu się uciec z transportu. Od stycznia 1919 roku prowadził działalność agitacyjną w Nowosybirsku pod nazwiskiem Klimkowski wśród żołnierzy polskich formacji na Wschodzie. Po dekonspiracji w maju 1919 roku zbiegł do Archangielska.
W lipcu 1919 roku powrócił do Polski i wstąpił do KPRP/KPP. Działał w regionie Zagłębia Dąbrowskiego. W latach 1919-1920 był przewodniczącym Robotniczej Spółdzielni Spożywców w Sosnowcu, a także instruktorem-lustratorem Związku Robotniczych Stowarzyszeń Spółdzielczych (ZRSS). Na I Statutowym Zjeździe ZRSS w maju 1920 roku w Warszawie został wybrany do Rady Nadzorczej. W latach 1920-1923 był członkiem Komitetu Okręgowego (KO) KPP Zagłębia Dąbrowskiego, a od grudnia 1921 do marca 1922 pełnił funkcję przewodniczącego zarządu Kasy Chorych w Zagłębiu. Uczestniczył w III Konferencji KPP w kwietniu 1922 roku w Gdańsku. Na wiecu pierwszomajowym w Sosnowcu w maju 1922 roku został na krótko aresztowany. W listopadzie 1922 roku kandydował do sejmu z listy Związku Proletariatu Miast i Wsi. Był członkiem Komitetu Centralnego (KC) Komunistycznej Partii Galicji Wschodniej (KPGW, później przekształconej w KPZU). Na II Zjeździe KPP we wrześniu-październiku 1923 roku w Bołszewie pod Moskwą został wybrany do KC KPP. Przez pewien czas kierował techniką partyjną. Brał udział w V kongresie Kominternu w czerwcu-lipcu 1924 roku w Moskwie. Od lata 1924 roku był członkiem KC i Sekretariatu KC KPZB. Uczestniczył w III, IV i V Zjeździe KPP (styczeń-luty 1925 roku pod Moskwą, maj-sierpień 1927 roku pod Moskwą oraz sierpień 1930 roku w Peterhofie pod Petersburgiem) oraz IV Konferencji KPP (listopad-grudzień 1925 roku). W latach 1925-1927 był członkiem Sekretariatu Krajowego KC KPP. W latach 1931-1935 działał w Rumunii w imieniu KW Kominternu jako członek Biura Politycznego oraz sekretarz KC Komunistycznej Partii Rumunii.
W okresie „wielkiej czystki” 21 stycznia 1937 roku został aresztowany przez NKWD. 21 sierpnia 1937 roku Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR skazało go na karę śmierci z zarzutu „udziału w kontrrewolucyjnej organizacji terrorystycznej”, a wyrok wykonano tego samego dnia. Jego szczątki skremowano w krematorium na Cmentarzu Dońskim, gdzie został pochowany anonimowo.
Został zrehabilitowany 7 maja 1955 roku postanowieniem Kolegium Wojskowego SN ZSRR.
Był autorem kilku publikacji, w tym wspomnień.
Przypisy
Bibliografia, linki
Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego t. 1, Warszawa 1978.
Стефанский Эдмунд Станиславович
