Aleksander Czołowski
Aleksander Czołowski (urodzony 27 lutego 1865 w Bakończycach, zmarły 7 lipca 1944 we Lwowie) był polskim historykiem, antykwariuszem, archiwistą, a także dyrektorem Muzeum Historycznego Miasta Lwowa oraz Muzeum Narodowego we Lwowie.
Życiorys
W 1884 roku zakończył naukę w gimnazjum w Stanisławowie, po czym rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego. Niedługo później przeniósł się na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Wiedeńskiego. W 1890 roku uzyskał doktorat z filozofii na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Lwowskiego, będąc uczniem profesora Liskego. W 1891 roku objął funkcję archiwariusza, a następnie dyrektora archiwum oraz podległych muzeów (w tym muzeum miejskiego) we Lwowie, pełniąc tę rolę aż do czerwca 1939 roku, kiedy to przeszedł na emeryturę. Był również kolekcjonerem dzieł sztuki i jednym z inicjatorów utworzenia galerii obrazów w Lwowie.
Czołowski aktywnie uczestniczył w życiu społecznym miasta, będąc członkiem Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” oraz przybranym członkiem wydziału historyczno-filozoficznego Towarzystwa Naukowego we Lwowie. Wyróżniał się dużą wiedzą, a dzięki jego staraniom w 1893 roku powstało Muzeum Historyczne Lwowa oraz Muzeum Narodowe im. króla Jana III. Brał udział w organizacji wystaw i zjazdów oraz pracach Towarzystwa Miłośników Przeszłości Lwowa i Polskiego Towarzystwa Historycznego. Od 1897 roku był członkiem korespondentem Towarzystwa Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu. Jego zainteresowania obejmowały lwowskie archiwa rządowe, klasztorne oraz cechowe. W lipcu 1905 roku, wraz z Józefem Białynią Chołodeckim, odkrył grobowiec Gertrudy Potockiej w podziemiach kościoła w Witkowie. W 1906 roku został sekretarzem nowo założonego Towarzystwa Miłośników Przeszłości Lwowa.
Po wybuchu I wojny światowej w 1914 roku dołączył do Miejskiej Straży Obywatelskiej we Lwowie (sekcja IV w dzielnicy I). 8 marca 1925 roku został wybrany wiceprezesem Polskiego Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie.
Zmarł i został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim. Jego siostra, Kazimiera, poślubiła Władysława Szydłowskiego.
Twórczość
- Lwów za ruskich czasów (1887)
- Z przeszłości Jezupola i okolicy (1890)
- Bitwa pod Obertynem r. 1531 (1890)
- Najstarsza księga miejska 1382–1389 (1892)
- Sprawa sporu granicznego przy Morskiem Oku. Wywód historyczno-prawny z pięcioma kartami (1894)
- Księga przychodów i rozchodów miasta 1404–1414 (1896)
- Jan III i jego pomnik we Lwowie (1898)
- „Mord rytualny”. Epizod z przeszłości Lwowa (1899)
- Odpowiedź rabinowi lwowskiemu dr. Jecheskielowi Caro w sprawie „mordu rytualnego” (1899)
- Księga przychodów i rozchodów miasta 1414–1426 (1905)
- W sprawie galerii miejskiej (1907)
- Grunwald 15 lipca 1410 (1910)
- Wysoki zamek (1910)
- Marynarka w Polsce. Szkic historyczny (1922)
- Historja Lwowa: od założenia – do roku 1600 (1925)
- Przeszłość i zabytki województwa tarnopolskiego (1926)
- O polskie trofea w Rosji (1926)
- Memorjał pożaru miasta Lwowa (1927)
- Muzea Gminy Miasta Lwowa = Musées municipaux de la ville de Lwów (1929)
- Jan III i miasto Lwów: wspomnienie w trzechsetną rocznicę urodzin króla (1929)
- Dawne żeglarstwo polskie (1930)
- Ikonografia wojenna Jana III (1930)
- Polskie morze i Gdańsk w grafice i literaturze XVI-XX w. : przewodnik po wystawie urządzonej staraniem Muzeum Narodowego im. Króla Jana III, Lwow. Komitetu Floty Narodowej i Lwow. Oddziału Ligi Morskiej i Kolonialnej (1931)
- Jan III i zamek w Olesku (1935)
- Urządzenie pałacu wilanowskiego za Jana III z planem i 10 ilustracjami (1937)
- Lwowskie zbiory muzealne (1938)
- Zapomniany fortyfikator Zamościa (1938)
- Złoty szlak (1938)
- Tatarzy w Karpatach w 1594 r. Epizod z najazdów tatarskich na Polskę (1939)
- Najazd Tatarów na Lwów w 1695 r.
- Obraz dziejowy Lwowa
- Pogląd na organizację i działalność dawnych władz miejskich do 1848 r.
- Pomniki dziejowe Lwowa (wraz z Franciszkiem Jaworskim)
Odznaczenie
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1933)
Przypisy
Bibliografia
Łucja Charewiczowa, Historiografia i miłośnictwo Lwowa (Lwów, 1938).
Józef Zieliński – Aleksander Czołowski, w czterdziestolecie pracy archiwalnej, konserwatorskiej i naukowej, 1891–1931 (Lwów, 1932).
Iwona Zima, Aleksander Czołowski 1865–1944: luminarz lwowskiej kultury, Gdynia 2011.
