Aleksander Czesław Codello (ur. 10 listopada 1906 w Siedlance, zm. 19 stycznia 1975) był polskim doktorem historii oraz nauczycielem.
Życiorys
Aleksander Czesław Codello przyszedł na świat 10 listopada 1906 roku w Siedlance, niedaleko Kolbuszowej. Był synem Józefa (1880-1945), urodzonego w Stryju, który był c.k. oficjałem podatkowym, kancelistą skarbu oraz urzędnikiem inspektoratu skarbowego, oraz Bronisławy Marii z domu Kaczka (1888-1965, urodzonej w Mchawie). Ród Codellów miał włoskie korzenie, a w XIX wieku ojciec Józefa przybył do zaboru austriackiego jako część grupy specjalistów zajmujących się budową mostów kamiennych w Małopolsce Wschodniej. Rodzina Codellów mieszkała w Sanoku, w domu znajdującym się przy ulicy Płowieckiej nad Potokiem Płowieckim. Aleksander miał rodzeństwo, w tym braci Eugeniusza (ur. 1898), Adama (1910-2006), Wincentego (ur. 1912) oraz siostry: Marię (ur. 1908, nauczycielkę, żonę nauczyciela Józefa Wilczewskiego), Janinę (ur. 1917) i Leopoldynę (1922-1995). Po wybuchu I wojny światowej, od 7 listopada 1914 roku, Józef Codello wraz z sześcioma bliskimi przebywał w Petrovicach (obecnie powiat Przybram).
Aleksander Codello zdał egzamin dojrzałości w 1925 roku w Państwowym Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku, gdzie w jego klasie uczyli się m.in. Władysław Miller oraz bracia Leopold i Włodzimierz Musiałowie. Następnie studiował historię oraz filologię polską na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1931 roku uzyskał tytuł doktora na podstawie pracy dotyczącej polityki Paców, napisanej pod kierunkiem profesora Władysława Konopczyńskiego.
W Sanoku pracował jako nauczyciel historii w Miejskim Prywatnym Seminarium Nauczycielskim Żeńskim (na przełomie lat 20. i 30.) oraz w Gimnazjum Żeńskim im. Emilii Plater od 1930 do 1934 roku. Był członkiem wspierającym Katolicki Związek Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku oraz współpracował z tym stowarzyszeniem. W 1934 roku przebywał na stypendium na Łotwie, gdzie prowadził badania naukowe dotyczące historii obszaru litewskiego z VIII wieku. Następnie do końca lat 30. był nauczycielem w szkołach średnich w Rzeszowie. 7 stycznia 1938 roku został zatrudniony jako nauczyciel kontraktowy w II Państwowym Gimnazjum w Rzeszowie, gdzie w roku szkolnym 1937/1938 wykładał język polski oraz prowadził zajęcia z gier i zabaw. Ponadto był instruktorem zespołu Straży Przedniej oraz opiekunem Czytelni uczniów samorządu uczniowskiego, przejmując obowiązki urlopowanego nauczyciela Ludwika Bojczuka. Po wybuchu II wojny światowej angażował się w tajne nauczanie na terenie Sanoka, Tarnobrzega i Miechowa.
Po wojnie kontynuował pracę jako nauczyciel w Rzeszowie, publikując prace historyczne, w tym na temat historii miasta Rzeszowa, Juliana Goslara, rozwoju szkolnictwa oraz życia kulturalno-oświatowego. Jego artykuły ukazywały się w takich wydawnictwach jak „Kwartalnik Rzeszowski” czy „Rocznik Sanocki”. W 1966 roku został członkiem Komisji Nauk Historycznych rzeszowskiego oddziału Polskiej Akademii Nauk oraz redaktorem „Rocznika województwa rzeszowskiego”. W 1948 roku był jednym z założycieli Oddziału w Rzeszowie Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego oraz współorganizował oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego, gdzie został członkiem honorowym, a także Towarzystwo Regionalne Ziemi Rzeszowskiej oraz Polskie Towarzystwo Kultury i Sztuki. W latach 1957-1962 zasiadał w zarządzie Rzeszowskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Zamieszkiwał pod adresem Czekaj 217 w Rzeszowie. Zmarł 19 stycznia 1975 roku. Jego żoną była Maria, z którą miał synów, w tym Andrzeja.
Publikacje
- Julian Goslar
- Wieszcz grajgóry
- Rzeszowskie w dobie Wiosny Ludów
- Piotr Galiński (Polski Słownik Biograficzny)
- Pacowie wobec opozycji Jerzego Lubomirskiego
- Zbiegostwo mieszczan rzeszowskich
- Mieszczanie i chłopi rzeszowscy w czasach saskich
- Polska Piastów – Polska Jagiellonów. „Dziennik Urzędowy Kuratorium Okręgu Szkolnego Rzeszowskiego”, s. 161–162, nr 9/1946.
- Pięć wieków miasta Rzeszowa (1958, jeden z czterech współautorów)
- Konfederacja wojskowa na Litwie w latach 1659–1663 (w: Studia i Materiały do Historii Wojskowości 6/1960)
- Rok 1848 w Sanockiem (notatki po prof. Miękiszu) (w: Rocznik Sanocki 1963; autor: Tadeusz Miękisz)
- Rywalizacja Paców i Radziwiłłów w latach 1666–1669 (w: Kwartalnik Historyczny 71/4 1964)
- Litwa wobec polityki bałtyckiej Sobieskiego w latach 1675–1679 (w: Kwartalnik Historyczny 74/1 1967)
- Działalność Juliana Goslara w Sanockiem w świetle jego spuścizny pisarskiej (1845-1849) (w: Rocznik Sanocki 1963)
- Samorząd miasta Rzeszowa 1867–1914 (1967)
- Hegemonia Paców na Litwie i ich wpływy w Rzeczypospolitej 1669-1674 (w: Studia Historyczne 13/1970)
- Litwa wobec wojny z Turcją 1672–1676 (w: Studia i Materiały do Historii Wojskowości 14/1968)
Odznaczenia i nagrody
- Medal Komisji Edukacji Narodowej
- Nagroda przyznana przez Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (za pracę doktorską)
- Nagroda twórcza Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie w dziedzinie nauki (1959)
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Franciszek Świder. Kilka słów o laureatach tegorocznych nagród twórczych. Aleksander Codello. „Nowiny”, s. 7, nr 172 z 18 i 19 lipca 1959.
Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. Errata do Księgi pamiątkowej Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888-1958 (s. 2). – Maria Myćka-Kril: Dorobek nauczycieli i uczniów Gimnazjum w Sanoku. W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 97–98.
Tadeusz Chmielewski: (Sub specie aeternitatis) Pamięci kolegów – przyjaciół i towarzyszy partyjnych. W: Księga pamiątkowa (obchodów 100-lecia Gimnazjum oraz I Liceum Ogólnokształcącego w Sanoku). Sanok: 1980, s. 91–95.
Aleksander Codello na stronie Podkarpackie Regiopedia („Głos Rzeszowa” 6/1997). podkarpackie.regiopedia.pl. [dostęp 29 lutego 2015].
Aleksander Codello – publikacje w Google Books. google.pl. [dostęp 29 lutego 2015].
Edward Zając. Początki „Rocznika Sanockiego”. Aleksander Codello (biogram). „Rocznik Sanocki”. XI, s. 22, 2014. Towarzystwo Rozwoju i Upiększania Miasta Sanoka. ISSN 0557-2096.
