Aleksander (gyyz. እስክንድር, Yskyndyr, imię tronowe; gyyz. ቈስታንቲኖስ Konstantyn II, ur. 15 lipca 1471 – zm. 7 maja 1494 r.) był cesarzem Etiopii w latach 1478–1494. Należał do dynastii salomońskiej i był synem cesarza Beyde Marjama I oraz jego żony Romny.
Początki panowania
Z powodu zbyt młodego wieku, gdy objął tron, Aleksander musiał rządzić z pomocą regentów. W skład rady regentów wchodziły jego matka – królowa Romna, Tesfa Gijorgis – opat klasztoru na wyspie jeziora Hajk, oraz bituedden Amde Mikael. Królowa Romna szybko wycofała się z rządzenia, wstępując do klasztoru w pobliżu Debre Libanos, gdzie spędziła resztę życia. Opat Tesfa Gijorgis nie był w stanie dorównać doświadczeniem bitueddenowi, co sprawiło, że według etiopskiego historyka Taddesse Tamrata, Amde Mikael niemal samodzielnie rządził Cesarstwem. Jego rządy zakończyły się około 1486 roku, kiedy to babcia cesarza, Helena, przeprowadziła przewrót pałacowy, uwięziła bitueddena i skazała go na śmierć. Cesarzowa Helena przez następne lata miała kluczowe znaczenie w rządach Etiopii.
Wyprawa na Dakkar
Najważniejszym osiągnięciem wojskowym Aleksandra było zdobycie Dakkaru, ówczesnej stolicy sułtanatu Adal, w 1478 roku. W drodze powrotnej do Etiopii, jego armię zaatakowały znaczniejsze siły Adalu pod dowództwem Muhammada ibn Azhara ad-Dina, które zadały jej poważne straty, biorąc wielu żołnierzy do niewoli. Mówi się, że Aleksander uniknął schwytania przez muzułmanów dzięki anielskiej pomocy. Po tym wydarzeniu zbudował kościół nazwany Debere Meszuae, co oznacza „miejsce ofiarowania”. James Bruce, szkocki podróżnik przebywający w Etiopii w XVIII wieku, informował, że podczas wyprawy na Dakkar, zarządca Amhary, Zasillus, otrzymał rozkaz mobilizacji swoich sił na południu, a Aleksander przybył z Angot i Tigraj. Bruce podkreślał, że Aleksander działał w odpowiedzi na grabieże emira Muhfuza z Saylac. Richard Pankhurst, brytyjski etiopista, sugerował z kolei, że zdobycie Dakkaru skłoniło Amira Muhammada do poszukiwania pokoju z Etiopczykami, jednak został on przechytrzony przez Muhfuza.
Kontakty z Europejczykami
Za czasów Aleksandra zaczęły się pojawiać wpływy europejskie w Etiopii. W rękopisie Francesco Suriano z 1482 roku zapisano, że na dworze cesarza przebywało dziesięciu Włochów, z których niektórzy żyli tam już od dwudziestu pięciu lat. Suriano zauważył, że od 1480 roku więcej niż siedmiu Włochów przybyło na etiopski dwór. Przybyli oni w poszukiwaniu klejnotów i kamieni szlachetnych, a cesarz nie pozwolił im wrócić do Europy, co ich zasmuciło, jednak otrzymywali godziwe wynagrodzenie. W końcowych latach panowania Aleksandra do Etiopii przybył również portugalski podróżnik Pedro de Covilhão, który był posłem króla Jana II Doskonałego. I jemu zabroniono opuszczenia Etiopii, zmuszając go do pozostania tam jako zaufany doradca cesarzy.
Śmierć
Istnieją różne sprzeczne relacje dotyczące śmierci Aleksandra, który zmarł w wieku zaledwie dwudziestu dwóch lat. Według niektórych źródeł zginął podczas starcia z plemieniem Maja, znanym z używania zatrutych strzał, zamieszkującym tereny na wschód od Enderty, które odegrało znaczącą rolę w wielkiej wojnie z muzułmanami czterdzieści lat później. Z drugiej strony, zarówno James Bruce, jak i badacz Richard Burton pisali, że Aleksander został zamordowany w Tegulet. Bruce wskazywał, że Zasillus z Amhary był odpowiedzialny za jego śmierć, a według Burtona zginął z rąk Muhfuza. Aleksander został pochowany w kościele Atronsa Maryam, którego budowę rozpoczął jego ojciec. Przedwczesna śmierć cesarza doprowadziła do wojny domowej. Choć dwór starał się zachować tę informację w tajemnicy, Zasillus natychmiast udał się do królewskiego więzienia na górze Amba Gyszien, uwolnił Naoda i ogłosił go cesarzem. Inny możnowładca, Tekle Krystos, pozostający na dworze cesarskim, forsował w kwestii następstwa syna Aleksandra, Amde Tsyjona II. Choć siły Tekle Krystosa pokonały zwolenników Zasillus, rywalizacja o władzę trwała nadal.
Zobacz też
- Etiopistyka
- Lybne Dyngyl
- Zara Jaykob Konstantyn
- Salomon III
Przypisy
Bibliografia
Andrzej Bartnicki, Joanna Mantel-Niećko: Historia Etiopii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydaw., 1971.
Taddesse Tamrat, Church and State in Ethiopia (Oxford: Clarendon Press, 1972).
Richard Pankhurst, The Ethiopian Borderlands (Lawrenceville: Red Sea Press, 1997).
James Bruce, Travels to Discover the Source of the Nile (1805 edition).
G.W.B. Huntingford, The historical geography of Ethiopia from the first century AD to 1704 (Oxford University Press: 1989).
O.G.S. Crawford, Ethiopian Itineraries, circa 1400-1524 (Cambridge: Hakluyt Society, 1958).
