Aleksander Marcjan Teofil Bobrownicki (ur. 7 lipca 1828 w Byszowie, zm. 22 stycznia 1902 w Warszawie) to inżynier cywilny, przemysłowiec oraz wynalazca, a także uczestnik powstania styczniowego.
Życiorys
Był synem Andrzeja Kazimierza Samuela Bobrownickiego, herbu Doliwa – żołnierza napoleońskiego i dziedzica dóbr Byszów w okolicach Sandomierza, oraz Ludwiki z Różyckich. W 1854 roku wziął ślub z Olimpią z Siennickich, z którą doczekał się syna Aleksandra (1859–1917). Dziadkiem był kapitan Mieczysław Bobrownicki – Libchen.
W latach 1861-1865 był właścicielem pałacyku przy Alejach Ujazdowskich 13 w Warszawie.
Przemysłowiec i wynalazca
Pełnił funkcję dyrektora Rządowej Fabryki Machin na Solcu, gdzie nadzorował produkcję maszyn rolniczych, w tym wialni, które były jego własnym pomysłem. Na początku lat sześćdziesiątych XIX wieku zorganizował w Ząbkach jedną z najnowocześniejszych cegielni w Królestwie Polskim, wyposażoną w piecyki rumfordzkie opalane węglem, która produkowała 140 tysięcy cegieł z jednego wsadu. W cegielni wytwarzano także dachówki i dreny, stosowano konne mieszarki gliny oraz prasę parową. Naukowcy zgodnie twierdzili, że „… był […] wybitnym przemysłowcem działającym w Królestwie Polskim, szczególnie zasłużonym dla agrotechniki krajowej”.
Opatentował w Królestwie Polskim nowatorski sposób wytwarzania z gliny suchej cegły palonej, prasowanej i dętej, gładkiej lub chropawej o różnych wymiarach, na tej samej maszynie (8.I.1860).
Był twórcą silnika „Pogoń” i uzyskał patent na ten wynalazek w Anglii, Francji, Austrii (1867) oraz we Włoszech, ważny do 30.IX.1880 r. na „system uzyskiwania i stosowania napędu mechanicznego”.
We Francji zdobył patenty na:
- domowy sposób produkcji węgla drzewnego (6.III.1869),
- metodę przetwarzania ludzkiego kału na opał przemysłowy i domowy (23.XI.1869 oraz dodatki 24.XII.1869 i 18.I.1871),
- palne gałki węglowodorowe (13.IV.1869) oraz metodę wzbogacania (zagęszczania) za pomocą odwodnionej krzemionki (9.XII.1871),
- wytłaczarkę do przedmiotów z substancji plastycznych (18.XI.1869) oraz sposób produkcji węgla z sadzy (13.VI.1870) wspólnie z wicehrabią de Choisy.
Działacz polityczny
Był uczestnikiem powstania styczniowego, posiadającym zaświadczenie o udziale wydane przez Lubomira Gadona. Angażował się w proces uwłaszczenia chłopów. W obawie przed aresztowaniem opuścił Królestwo Polskie i od 1863 roku żył na wygnaniu we Francji. Mieszkał również w Wielkiej Brytanii, głównie w Manchesterze i Londynie. Jako emigrant był obserwowany przez Cesarsko-Królewską Policję w Krakowie, która określiła go w dokumentach z lat 1868-1879 jako podejrzanego o związki z socjalistycznymi rewolucjonistami. C.K. Policja zamieściła w swoich aktach następującą charakterystykę:
Od 1.II.1892 roku przebywał w Zakładzie Św. Kazimierza w Paryżu, skąd 17.VII.1900 roku powrócił do Warszawy. Zmarł i został pochowany na Starych Powązkach w Warszawie.
Przypisy
Bibliografia
Archives Nationales – Paris, Secours aux etrangers refugies F15 42
Szczepański Jerzy, Weterani powstań narodowych w Zakładzie św. Kazimierza w Paryżu, Warszawa 2011
Jaroszewski Tadeusz S., Księga Pałaców Warszawy, Warszawa 1985
Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, Nr 34/3, Brytyjskie patenty Polaków w okresie Wielkiej Emigracji (1832 – 1870), Orłowski Bolesław
Tygodnik Ilustrowany, Nr 5, 1902 rok
Szlachta guberni augustowskiej, lubelskiej i radomskiej wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836 – 1861, oprac. Sęczys Elżbieta, Warszawa 2018
