Aleksander Benedykt Stanisław Sobieski, herbu Janina (urodzony 9 września 1677 w Gdańsku, zmarł 19 listopada 1714 w Rzymie) był królewiczem polskim, synem króla Jana III Sobieskiego oraz Marii Kazimiery d’Arquien.
Życiorys
W młodości był starannie kształcony, znał kilka języków obcych. Prawdopodobnie towarzyszył swojemu ojcu podczas wyprawy do Mołdawii w 1691 roku. W ostatnich latach życia ojca, w związku z konfliktem pomiędzy Janem III a jego najstarszym synem Jakubem, Aleksander był brany pod uwagę w planach dynastycznych jako potencjalny następca tronu, jednakże plany te nigdy nie zostały zrealizowane.
W październiku 1696 roku wystąpił na audiencji u Ludwika XIV jako markiz Jarosławski. 19 stycznia 1698, wspólnie z bratem Konstantym Władysławem, zorganizował bal w Warszawie z okazji wizyty Augusta II Mocnego. Podczas wrześniowej kampanii Augusta II przeciwko Tatarom prawdopodobnie przebywał w obozie wojsk koronnych. W październiku tego samego roku odprowadzał orszak swojej matki, która podróżowała do Włoch.
W listopadzie obaj bracia zostali przyjęci w Wiedniu przez cesarza Leopolda I oraz Eleonorę Magdalenę von Pfalz-Neuburg.
W marcu 1700 roku Aleksander wyjechał do Rzymu. W listopadzie otrzymał tytuł kawalera Orderu św. Michała, a w grudniu został odznaczony Orderem Świętego Ducha przez ambasadora Francji.
Latem 1702 roku Charles de Caradas, poseł francuski w Rzeczypospolitej, zaproponował, aby Aleksander zasiadł na tronie węgierskim. We Wrocławiu nawiązał romans z byłą kochanką Augusta II, Anną Aloysią Esterle.
Królewicz pozostał w Oławie i nie dołączył do braci, gdy ci zostali na rozkaz Augusta II porwani do Saksonii.
14 kwietnia 1704 roku Aleksander ogłosił w Warszawie manifest, w którym odrzucił oskarżenia Wettyna o rzekomy spisek przeciwko niemu. Wówczas jego kandydaturę na króla Polski poparli król Szwecji Karol XII, prymas Michał Stefan Radziejowski oraz hetman wielki koronny Adam Mikołaj Sieniawski. Mimo to, Aleksander odrzucił tę propozycję. Wybrany przez szlachtę Stanisław Leszczyński złożył na jego ręce tzw. asekurację z 24 czerwca 1704 roku, zobowiązując się do przekazania korony polskiej jego bratu Jakubowi Ludwikowi Sobieskiemu zaraz po jego uwolnieniu, określając siebie jako depozytariusza korony Sobieskich.
Aleksander utworzył własny oddział, walcząc u boku Karola XII podczas jego kampanii w Saksonii w 1706 roku.
Po uwolnieniu braci na mocy pokoju w Altranstädt, Aleksander wycofał się z polityki.
Od 1710 roku osiedlił się na stałe w Rzymie. Już w 1709 roku jako Armonte Calidio wstąpił do rzymskiej akademii Arcadia, zrzeszającej pisarzy, artystów i uczonych. W czasie spotkań arkadyjskich organizowanych w jego rzymskiej rezydencji recytował własne wiersze pisane po łacinie.
Jego pasją był teatr. Stworzył własną wersję arkadyjskiego dramma nobile. W latach 1710–1713 zrealizował w swoim teatrze kilka oper, współpracując z kompozytorem Domenico Scarlattim oraz scenografem Filippo Juvarra. Czasami sam brał udział w swoich przedstawieniach.
Jego imię nosiły dwa statki gdańskie, Printz Alexander von Pohlen.
Pochowany został w kościele kapucynów Maria Immacolata a via Veneto w Rzymie, gdzie znajduje się jego pomnik autorstwa Camilla Rusconiego.
Przodkowie
Zobacz też
Chorągiew husarska koronna królewicza Aleksandra Sobieskiego
Przypisy
Bibliografia
Jarosław Porazinski: Aleksander Benedykt Stanisław Sobieski, [w:] Polski Słownik Biograficzny 2000, t. XXXIX, z. 4 s. 481-483
Linki zewnętrzne
Dzieła Aleksandra Benedykta Sobieskiego w bibliotece Polona
