Aleksander Bekowicz-Czerkieski (ros. Александр Бекович-Черкасский), znany również jako Devlet-Girei-mırza (ros. Девлет-Гирей-мурза) (zm. 1717, Chanat Chiwy), był potomkiem czerkieskich książąt z Kabardii oraz rosyjskim oficerem.
Życie
Urodził się jako Devlet-Girei-mırza, będąc trzecim synem kniazia Bekmurzy Dżambulatowa. Jego przodkiem był najwyższy wielki książę Kabardii, Kaza Pszepszokow (zm. 1615), który był jego pradziadkiem. Po raz pierwszy wzmianka o nim pojawiła się w rosyjskich źródłach w 1688 roku. Niedługo potem został porwany z rodzinnych stron i ochrzczony jako Aleksander. Stał się zakładnikiem na dworze księcia Borysa Golicyna.
W latach 1708–1709, na polecenie cara Piotra I, wyruszył wraz z grupą innych osób do Holandii oraz na Półwysep Apeniński, aby studiować nawigację. Po powrocie z Europy Zachodniej w 1711, Aleksander dołączył do Pułku Preobrażeńskiego, gdzie od 1714 roku służył jako kapitan. W międzyczasie prowadził udane mediacje z kabardzkimi możnowładcami, aby zdobyć ich wsparcie dla rosyjskich sił w walkach z Imperium osmańskim.
Od 1716 roku Aleksander był zaangażowany na polecenie cara w przygotowania do kampanii przeciwko chanatowi Chiwy. Piotr I liczył, że podbój tego państwa przyniesie stałe dostawy złota, które były niezbędne do kontynuowania działań w tzw. III wojnie północnej. Wiosną 1717 roku Bekowicz-Czerkieski wyruszył na Chiwę z około 7 tysiącami żołnierzy. Ta wyprawa zakończyła się jego śmiercią. Z relacji kilku ocalałych Kozaków, którzy później zdołali uciec z niewoli do Rosji, wynika, że siły Bekowicza-Czerkieskiego zostały podstępem rozdzielone i następnie zniszczone przez wojska chańskie. Głowę poległego Aleksandra chan Shir Ghazi wysłał jako prezent do Abul Faida – chana Buchary, na znak triumfu.
Rodzina
Aleksander Bekowicz-Czerkieski miał dwóch synów:
- Aleksandra Bekowicza-Czerkieskiego starszego – pułkownika w armii rosyjskiej (zmarł bezpotomnie);
- Aleksandra Bekowicza-Czerkieskiego młodszego – brygadiera w armii rosyjskiej (miał czterech synów).
Upamiętnienie
- W Rosji istnieje przysłowie odnoszące się do wyprawy i śmierci Aleksandra – „zniknął jak Bekowicz”.
- Jeden z jego synów, dla uczczenia ojca, nazwał posiadaną wieś Bekowo, która obecnie jest centrum administracyjnym powiatu bekowskiego w obwodzie penzeńskim.
- Na fladze powiatu bekowskiego od 2007 roku widnieje czerkiesko-kabardyjski turban, symbolizujący kapitana Bekowicz-Czerkieskiego.
- Na terenie współczesnego Kazachstanu znajduje się Zatoka Aleksandra Bekowicza-Czerkieskiego.
Zobacz też
Bibliografia
- Andrejew A. A., К вопросу о раннем периоде биографии Александра Бековича Черкасского [w:] „Археология и этнология Северного Кавказа. Сборник научных трудов к 75-летию Исмаила Магомедовича Чеченова”, Nalczyk 2013;
- Русский биографический словарь, tom 23 (1905);
- Omarow O. Ю., Отважный исследователь Каспийского моря (А. Бекович-Черкасский), Machaczkała 1965;
- Wilinbakow V. B., Александр Черкасский — сподвижник Петра I, Nalczyk 1966.
