Aleksander Sas-Bandrowski, znany również jako „Barski” i „Brandt” (urodzony 22 kwietnia 1860 w Lubaczowie, zmarł 28 maja 1913 w Krakowie) był polskim tenorem operowym, librecistą, tłumaczem oraz aktorem prowincjonalnym w Galicji.
Życiorys
Był synem Mariana Bandrowskiego, urzędnika galicyjskiego, oraz Wilhelminy Ambros von Rechtenberg. Miał brata, Juliusza Bandrowskiego, a także był stryjem Juliusza Kadena-Bandrowskiego i Bronisława Bandrowskiego.
Ukończył gimnazjum w Krakowie oraz studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jego kariera aktorska rozpoczęła się w 1876 roku, kiedy to zadebiutował w teatrze Edwarda Webersfelda w Tarnowie, a następnie występował we Lwowie, gdzie początkowo śpiewał jako baryton. W 1881 roku zagrał w teatrze krakowskim, a później występował w Łodzi, Poznaniu i Lwowie, głównie w repertuarze operetkowym.
W 1882 roku wyjechał za granicę, gdzie najpierw studiował w Mediolanie, a potem w Wiedniu, ucząc się śpiewu u Sangiovanniego i Salviego. Od tego momentu zaczął występować w poważnym repertuarze operowym. Jako tenor brał udział w przedstawieniach w teatrach niemieckich oraz w Pradze. Od 1883 roku występował w teatrze lwowskim, gdzie wcielił się w role Fausta w „Fauście” oraz Edgara w „Łucji z Lammermoor”. Od 1884 do 1907 roku występował w Warszawskich Teatrach Rządowych, z przerwami na zagraniczne tournée, w tym do Berlina, Linzu, Kolonii, Mediolanu (Teatro alla Scala), Rotterdamu, Amsterdamu i Nowego Jorku (Metropolitan Opera).
W 1905 roku starał się o objęcie dyrekcji teatru krakowskiego, jednak bezskutecznie. Ostatni raz wystąpił na scenie w 1910 roku. W latach 1908-1909 był profesorem śpiewu w krakowskim Konserwatorium Muzycznym oraz w Instytucie Muzycznym.
Zmarł i został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Twórczość
Był jednym z głównych propagatorów utworów Wagnera w Polsce, wykonując kluczowe partie oraz tłumacząc libretta na język polski.
Oto niektóre z jego prac jako librecisty i tłumacza:
- Bolesław Śmiały, dramat w 3 aktach, muzyka Ludomir Różycki, Kraków 1909
- Bolesław Śmiały, libretto, op. 20, Ludomir Różycki, według A. Bandrowskiego, Lwów, Altenberg 1910 i Leipzig: C. G. Roder.
- Śpiewacy norymberscy. Opera w 3 aktach, Richard Wagner, przekład polski A. Bandrowski, Kraków 1903
- Pierścień Nibelunga, Richard Wagner, przekład polski A. Bandrowski, Kraków 1908
- Stara baśń. Opera w 4 aktach, Władysław Żeleński, słowa A. Bandrowski, Kraków, nakład składu nut A. Krzyżanowskiego, 1910, Wiedeń: Drukarnia nut Josepha Eberle, 1910
- Zgasły już…. Scena dramatyczna na jeden głos z towarzyszeniem fortepianu, op. 26, nr 1, Feliks Nowowiejski, słowa A. Bandrowski, Warszawa – Leipzig, 1912
- Samson i Dalila. Opera w 3 aktach i 4 obrazach, Ferdynand Lemair, Camille Saint-Saëns, przekład polski A. Bandrowski, Kraków 1906
- Aleksander Bandrowski, Rozbiór tematyczny Ryszarda Wagnera trylogii z prologiem „Pierścień Nibelunga” z analizą motywów przewodnich ilustrowaną przykładami, Lwów 1907 (kilka wydań)
- Manru, Ignacy Jan Paderewski, libretto A. Bandrowski, Kijów 1902
Był również autorem libretta do „Pana Twardowskiego” (1911) oraz zaginionego dramatu „Szwedzi”.
Przypisy
Bibliografia
- Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765–1965, red. Zbigniew Raszewski, PWN, Warszawa 1973.
- Stanisław Schnurr-Pepłowski, Teatr Polski we Lwowie. 1881-1890, Lwów 1891
- Juliusz Kaden-Bandrowski, Wspomnienia o Aleksandrze Bandrowskim, „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne”, 1885, nr 96, 1889, nr 5 i nast.
- Edward Webersfeld, Teatr prowincjonalny w Galicji. 1850-1908, „Scena i Sztuka” 1908-1909 (cykl).
- Karol Estreicher, Teatra w Polsce. T. 1-3. – Wyd. 2 fotoofsetowe. – Warszawa : Państw. Instytut Wydawniczy, 1953, a także w „Gazecie Narodowej” 1871, nr 176.
