Aleksander Mowsesi Atarbekian (orm. Ալեքսանդր Մովսեսի Աթաբեկյան, ur. 2 lutego 1868 w Şuşy, zm. 5 grudnia 1933 w Moskwie) to armeński anarchista.
Życiorys
Atarbekian przyszedł na świat w rodzinie lekarza. W 1886 roku ukończył szkołę realną w Şuşy, a następnie od 1889 do 1896 roku studiował na Wydziale Medycznym Uniwersytetu Genewskiego. Początkowo wstąpił do ormiańskiej partii socjaldemokratycznej Gnczak, jednak wkrótce rozstał się z nią, stając się anarchistą. W Genewie zajmował się wydawaniem anarchistycznej literatury w językach ormiańskim i rosyjskim. Latem 1893 roku, wspólnie z bułgarskim anarchistą P. Stojanowem, udał się do Londynu, gdzie miał okazję spotkać Piotra Kropotkina, z którym omawiał plany wydawnicze.
W późniejszych latach Atarbekian oddalił się od aktywnej działalności politycznej. Na początku 1915 roku został lekarzem w rosyjskiej armii, pełniąc funkcję kierownika szpitala polowego na Froncie Kaukaskim. W kwietniu 1917 roku przyjechał do Moskwy, gdzie nawiązał ponowne kontakty z anarchistami, w tym z Kropotkinem. Wkrótce znów zajął się pracą w wydawnictwach anarchistycznych, a w październiku 1917 roku w piśmie „Anarchia” brał udział w dyskusji dotyczącej stosunku anarchistów do Rządu Tymczasowego, krytykując eserowców. Podkreślał agresywny charakter wojny, nie tylko ze strony Niemiec i Austro-Węgier, ale również Rosji, oraz namawiał Kropotkina do objęcia przywództwa w anarchistycznej rewolucji społecznej, mającej na celu ochronę pracujących przed konfliktami klasowymi oraz bolszewizmem ulicznym. Do rewolucji październikowej odniósł się krytycznie, określając ją jako bratobójczą rzeźnię spowodowaną sporami między socjalistami z różnych frakcji.
W kolejnych broszurach krytykował działania władz bolszewickich, za co w 1920 roku został aresztowany przez Czekę. Zimą 1921 roku towarzyszył umierającemu Kropotkinowi. W 1922 roku, po zamknięciu wydawnictwa, dla którego pisał swoje broszury, powrócił do praktyki lekarskiej.
Bibliografia
Атабекян Александр Моисеевич. ХРОНОС: ВСЕМИРНАЯ ИСТОРИЯ В ИНТЕРНЕТЕ. [dostęp 2019-05-06]. (ros.).
Бирюков А., Кривенький В. Атабекян А. М. // Политические деятели России. 1917: Биографический словарь. М.: Большая Российская энциклопедия, 1993. С. 26-27.
Maiz Jordi. Ni zares ni sultanes // Anarquistas y revolucionarios del Caucaso 1890 – 1925. Madrid, 2019.
