Alejandro R. Jadad
Alejandro R. Jadad (urodzony 9 sierpnia 1963 roku w Medellín, Kolumbia) to kanadyjsko-kolumbijski lekarz, wykładowca oraz naukowiec specjalizujący się w anestezjologii, zdrowiu publicznym, informatyce medycznej oraz e-zdrowiu. Jest profesorem na Uniwersytecie w Toronto (UT) oraz twórcą znanej skali jakości badań klinicznych (skala Jadada). Jest także współzałożycielem Cochrane Collaboration, instytucji dostarczającej danych dla medycyny opartej na dowodach oraz współtwórcą wytycznych dla RCT (ang. randomized controlled trial). Ponadto, jest współzałożycielem i dyrektorem Institute for Global Health Innovation and Equity (Dalla Lana School of Public Health w UT) oraz Centre for Global eHealth Innovation (Toronto General Hospital). Jadad jest także popularyzatorem idei „pandemii światowego zdrowia, szczęścia i miłości”, koncentrując się na powszechnym zdrowiu i dobrostanie subiektywnym.
Życiorys
Dzieciństwo i studia
Alejandro Jadad przyszedł na świat w Kolumbii w 1963 roku. Jego szczęśliwe dzieciństwo zakończyło się w wieku 14 lat, gdy stracił kontakt z rozwodzącymi się rodzicami. Wraz z bratem uczęszczał do rygorystycznej szkoły, w której intensywnie się uczył.
Studia medyczne rozpoczął na Pontificia Universidad Javeriana (Papieski Uniwersytet Ksaweriański) w Bogocie. Już pierwszego dnia spotkał Marthę Garcia, z którą wkrótce stworzył nową, zgraną rodzinę. Zdarzenie, które miało kluczowy wpływ na jego przyszłą karierę, miało miejsce podczas spotkania z grupą ubogich dzieci, które starały się skorzystać z wiedzy 18-letniego studenta na temat „bacusco”. Tematyka opioidów, do tej pory nieznana studentowi, zafascynowała go jako istotny i pilny problem do rozwiązania – zarówno społecznego, ekonomicznego, jak i medycznego. Już przed ukończeniem studiów w 1986 roku stał się autorytetem w tej dziedzinie, sporządzając opinie na temat leków dla Kolumbijskiego Ministerstwa Zdrowia.
Praca zawodowa
– Bogota
Po zakończeniu studiów w latach 1986–1990 pracował w klinikach swojej uczelni oraz w Santa Fe de Bogota Foundation i Hospital Universitario San Ignacio, gdzie zajmował się anestezjologią oraz intensywną terapią. W latach 1988 i 1989 wydał w języku hiszpańskim książki Educación médica, práctica profesional y abuso de drogas entre los médicos (Xavierian University Press) oraz El paciente neuroquirurgico: manejo anestesico y de cuidados intensivos. Współautorem drugiej publikacji był Angel Mario Ruiz Pelaez, którego Alex Jadad nazywa swoim „pierwszym ojcem z wyboru” i wzorem do naśladowania.
W 1990 roku został członkiem Colombian Society of Anesthesiology.
– Oksford
W kolejnych latach kontynuował studia i pracę w anestezjologii, przebywając w Oksfordzie jako stypendysta British Council (otrzymał stypendium mimo słabej znajomości języka angielskiego). Brał udział w pracach zespołu specjalistów, którzy zajmowali się oceną skuteczności leków, w tym środków znieczulających (opoidów). Równocześnie pracował w hospicjum, gdzie gromadził obserwacje dotyczące działania morfiny. Dokonywał przeglądów systematycznych licznych publikacji dostępnych w medycznych bibliotekach elektronicznych, poszukując optymalnych decyzji leczniczych (zob. evidence-based medicine). W latach 1992–1994 odbył studia doktoranckie w Balliol College oraz na Faculty of Clinical Medicine. Jego naukowymi opiekunami byli specjalści z Cochrane Collaboration:
- Henry J. McQuay – ekspert w dziedzinie bólu, członek zarządu International Association for the Study of Pain (IASP)
- Iain Chalmers – specjalizujący się w przeglądach systematycznych w obszarze opieki nad matką i dzieckiem, koordynator James Lind Initiative
Alex Jadad został jednym z członków Cochrane Centre (Visiting Research Fellow 1993–1994). W 1993 roku opublikował razem z H.J. McQuayem artykuły Searching the literature. Be systematic in your searching oraz A high-yield strategy to identify randomized controlled trials for systematic reviews. Stopień doktora (DPhil) uzyskał na podstawie rozprawy pt. Meta-analysis of Randomised Clinical Trials in Pain Relief, opublikowanej przez Oxford University Press w 1994 roku. W pracy tej zaproponował metodę oceny wiarygodności wyników badań medycznych, która zyskała popularność jako skala Jadada lub „oksfordzki system oceny jakości” i jest stosowana w różnych dziedzinach nauki. W 1996 roku (po przeprowadzce Jadada do Kanady) opublikowano kolejną pracę zespołu oksfordzkiego pt. Assessing the quality of reports of randomized clinical trials: Is blinding necessary?
– Ontario (Hamilton i Toronto)
Studia podoktoranckie (1995–1996) odbył na McMaster University w Kanadzie (Departments of Health Research Methods, Evidence and Impact, HEI, wcześniej Clinical Epidemiology and Biostatistics, CE&B). Zajmował się m.in. wykorzystaniem internetu w medycynie. W 1999 roku uzyskał tytuły FRCPC i FRCSC.
W 2000 roku osiedlił się w Toronto, gdzie objął stanowisko profesora na tamtejszym uniwersytecie. W latach 2000–2010 był kierownikiem utworzonej w 1998 roku katedry medycyny paliatywnej (Inaugural Rose Family Chair w Palliative Medicine and Complex Care UHN). Jest współzałożycielem i dyrektorem:
- Institute for Global Health Innovation and Equity w Dalla Lana School of Public Health
- Centre for Global eHealth Innovation w Toronto General Hospital
W ciągu 10 lat działalności Centrum zdobyło międzynarodową renomę. Na kwiecień 2020 roku zaplanowano debatę w Massey College Upper Library na temat „The Public Good: Advancing Global Health in and from Toronto”, w której miał wystąpić A.R. Jadad (Massey Senior Fellow).
Aktywność międzynarodowa
- 2005 – reprezentant Ameryki w grupie ekspertów WHO ds. e-zdrowia (Global Observatory for eHealth’s Strategic Advisory Group of Experts, eHealth’s SAGE)
- 2004–2009 – doradca rządów Hiszpanii i Andaluzji, prezes-założyciel rady Spanish eHealth Foundation, współtwórca Institute for Innovation on Human Wellbeing, w ramach którego realizowano szerokie projekty poprawy jakości życia
- W 2007 roku współtworzył OPIMEC (Observatorio de Prácticas Innovadoras en el Manejo de Enfermedades Crónicas Complejas) oraz Spanish eHealth Network i Revista eSalud.
- 2010: redaktor naczelny pierwszej internetowej globalnej książki (wiki) pt. When people live with multiple chronic diseases: a collaborative approach to an emerging global challenge
- Organizator i przewodniczący Global People-centred eHealth Innovation Forum podczas European Ministerial eHealth Conference oraz International Forum “Youth-led Innovation and Entrepreneurship”
- Przewodniczący Międzynarodowego Komitetu Doradczego i współprzewodniczący First International Summit on Human-centred and Family-focused eHealth w Chinach (Pekin 2010)
- 2017 – wystąpienia na konferencji Palliative Care w Australii (Adelaide 2017)
Główne kierunki działalności
Praca naukowa i kliniczna
- Problemy walki z bólem w warunkach klinicznych i hospicjach – anestezjologia, algezjologia oraz opieka paliatywna jako medycyna holistyczna.
- Przeglądy systematyczne baz danych (np. biblioteki Cochrana) oraz analizy wiarygodności wyników opisanych badań klinicznych.
Zdrowie publiczne
- Wdrażanie koncepcji globalnego systemu opieki zdrowotnej (międzynarodowy „szpital bez okien”), który w pełni wykorzystuje aktualizowaną wiedzę medyczną i narzędzia e-zdrowia.
- Starania o zmianę definicji zdrowia oraz popularyzacja „opieki skoncentrowanej na pacjencie” (Human-centred eHealth).
Publikacje
Alex Jadad jest autorem lub współautorem wielu artykułów naukowych, w tym:
- 1998 – Randomised Controlled Trials: A User’s Guide
- 2011 – Unlearning: Incomplete musings on the game of life and the illusions that keep us playing, Alejandro R. Jadad
- 2016 – The Feast of Our Life: Preparing to Flourish Through Self-love
- 2018 – Trusted networks: The key to achieve world-class health outcomes on a shoestring
Nagrody i wyróżnienia
Alejandro R. Jadad otrzymał wiele nagród i wyróżnień, w tym:
- 1997 – „National Health Research Scholars Award” od Health Canada
- 1998 – „Canada’s Top 40 Under 40” – nagroda dla czterdziestu osób poniżej 40. roku życia, które osiągnęły sukcesy w kanadyjskim biznesie
- 1999 – „Premier’s Research Excellence Award”
- 2002 – „New Pioneers Award in Science and Technology”
- 2001 i 2002 – wyróżnienia przez Time Magazine jako jeden z nowych Kanadyjczyków kształtujących kraj w XXI wieku
- 2004 – „Canadian Latin Achievement Award” za wkład w budowanie relacji między Kanadą a światem hiszpańskojęzycznym
- 2005 – włączenie do „The Best of the Best” przez alumni Top 40 Under 40
- 2006 – „Distinguished Lecturer Award” od Health Canada
- 2007 – wybór przez British Medical Journal do grona autorów edycji pamiątkowej czasopisma
- 2007 – członkostwo w Canadian Academy of Health Sciences
- 2007 – tytuł „10 most influential Hispanic Canadians”
- 2008 – Order of the Congress (równoważny Orderowi Kanady)
- 2009 – przewodniczący Canadian Association for People-centred Health’s Academic Research Collaborative
- 2012 – miejsce w gronie piątki niezwykłych Kanadyjczyków w filmie „Celebrating a Diverse Canada”
- 2016 – tytuł Doktor honoris causa (HC) od St. Francis Xavier University
- 2017 – HC od Universitat Oberta de Catalunya w Barcelonie
- 2018 – ASMEDAS Global Award za wkład w dobrostan ludzki
- 2018 – wybór przez prezydenta Kolumbii do Council of the Wise
Życie rodzinne
Alejandro Jadad ożenił się z Marthą Garcia 12 marca 1981 roku, w czasie swojej rezydentury w San Ignacio. Po jej zakończeniu para wyjechała do Oksfordu. Mają dwie córki. Starsza z nich, Alia (ur. 1992), interesowała się komputerami i matematyką, natomiast Tamen (ur. 1995) była pasjonatką sportu. W 2019 roku obie zostały zaproszone do Redwood Library & Athenæum w Newport (Rhode Island), gdzie prowadziły międzypokoleniowy dialog na temat ewolucji mądrości. Martha prowadzi w domu kilka wirtualnych firm.
Alex Jadad doświadczył emocji związanych z diagnozą nowotworu, nie tylko jako lekarz, ale także jako pacjent. Zrozumiał, jak ważna jest obecność bliskich, którzy wspierają chorego, dzieląc się wspomnieniami i rozmawiając o zbliżającej się śmierci (wstępna diagnoza okazała się błędna). Rodzina zaangażowała się w promowanie pełnego życia, publikując serię książeczek dla dzieci i dorosłych opiekunów pt. „Cieszmy się!”.
