Aleja Zygmunta Krasińskiego w Krakowie

Aleja Zygmunta Krasińskiego

Aleja Zygmunta Krasińskiego to ulica w Krakowie, która rozciąga się pomiędzy Półwsiem Zwierzynieckim, czyli dzielnicą VII Zwierzyniec, a Nowym Światem, będącym częścią dzielnicy I Stare Miasto.

Ulica ta biegnie z południa na północ i jest jednym z elementów II obwodnicy Krakowa. Na północy przedłuża się w al. A. Mickiewicza, natomiast na południu łączy się z ul. M. Konopnickiej. Aleja składa się z dwóch trójpasmowych dróg oddzielonych pasem zieleni. Wraz z al. A. Mickiewicza i al. J. Słowackiego tworzy ciąg komunikacyjny znany jako Aleje Trzech Wieszczów. Do roku 1912 nosiła nazwę ul. Swoboda.

Historia

Przed utworzeniem alei w jej miejscu znajdował się wał ziemny, a po jego zachodniej stronie zlokalizowany był Bastion I „Zwierzyniec”, będący częścią austriackiej Twierdzy Kraków. Wzdłuż wału przebiegał nasyp, który został zbudowany w latach 1887–1888 dla kolei obwodowej, a obok znajdowała się ul. Swoboda.

W 1905 roku miasto zakupiło od wojska teren obwałowań związanych z likwidowaną wewnętrzną linią fortów, która do 1909 roku stanowiła granicę Krakowa. W tym samym roku do Krakowa przyłączono kilka wsi znajdujących się na zachód od linii fortyfikacji. W 1911 roku zlikwidowano linię kolei cyrkumwalacyjnej, a zdecydowano o budowie szerokiego bulwaru obwodowego, do którego włączono istniejącą wcześniej ul. Swoboda.

Utworzona aleja to szeroki bulwar reprezentacyjny z dwoma pasami ruchu oddzielonymi pasem zieleni, który pełni funkcję traktu spacerowego. W 1912 roku nadano jej obecną nazwę.

Zabudowa

Na wschodniej stronie ulicy, po stronie nieparzystej, znajduje się zabytkowa zabudowa Nowego Światu, w tym głównie eklektyczne i modernistyczne kamienice czynszowe oraz kilka budynków użyteczności publicznej z lat 60. XX wieku:

  • al. Krasińskiego 1–3 – Dom Handlowy „Jubilat”, projektowała Jadwiga Sawicka, 1966.
  • al. Krasińskiego 5 (ul. K. Morawskiego 6) – modernistyczna kamienica, projektował Stanisław Osiek, 1936.
  • al. Krasińskiego 9 – kamienica, projektował Leon Feniger, 1932.
  • al. Krasińskiego 11a – biurowiec Polskiego Wydawnictwa Muzycznego.
  • al. Krasińskiego 11b – biurowiec Izby Administracji Skarbowej w Krakowie.
  • al. Krasińskiego 15 (ul. Smoleńsk 26) – secesyjna kamienica „Pod Szarotką”, 1905.
  • al. Krasińskiego 17 (ul. Smoleńsk 37) – modernistyczna kamienica, projektował Józef Pokutyński, 1908.
  • al. Krasińskiego 21 – Kamienica „Pod Sową”, projektowali Roman Bandurski i Piotr Kozłowski, 1907.
  • al. Krasińskiego 23 – Krakowski Zakład Witrażów S.G. Żeleński i Muzeum Witrażu, budynek projektował Ludwik Wojtyczko, 1906.
  • al. Krasińskiego 25 (ul. J. Piłsudskiego 40) – Dom o dwóch frontonach, kamienicę-dom własny projektował Władysław Ekielski, 1898.

Strona zachodnia ulicy, parzysta, to zabudowa Półwsia, głównie z modernistycznymi kamienicami czynszowymi z początku XX wieku oraz późniejszymi. Cała pierzeja została w 2020 roku wpisana do rejestru zabytków:

  • al. Krasińskiego 4 (ul. T. Kościuszki 1) – kamienica, projektował Zygmunt Grünberg, 1934.
  • al. Krasińskiego 6 – kamienica, projektował Tomasz Bujas, 1926.
  • al. Krasińskiego 8 – kamienica, projektował Stefan Piwowarczyk, 1928.
  • al. Krasińskiego 10 – zabytkowa kamienica, projektowali Adolf Siódmak i Henryk Ritterman, 1925.
  • al. Krasińskiego 12 (ul. K. Morawskiego 8) – kamienica, projektował Zygmunt Grünberg, 1925.
  • al. Krasińskiego 14 (ul. K. Morawskiego 1) – willa, projektował Józef Chmielewski, 1914.
  • al. Krasińskiego 16 – Krakowski Teatr Scena STU, dawny Dom Górniczy (budynek Związku Robotników Przemysłu Górniczego w Polsce), projektował Janusz Zarzecki, 1922.
  • al. Krasińskiego 20 – kamienica, projektował Henryk Lamensdorf, 1922.
  • al. Krasińskiego 22 – kamienica, projektował Henryk Lamensdorf, 1924.
  • al. Krasińskiego 24a – kamienica, 1935.
  • al. Krasińskiego 24b – kamienica, projektowali Stanisław Wexner i Henryk Jakubowicz, 1934.
  • al. Krasińskiego 26 – kamienica, projektował Leon Lieberman, 1930.
  • al. Krasińskiego 28 – kamienica, 1930.
  • al. Krasińskiego 30 – kamienica, 1935.
  • al. Krasińskiego 32 (ul. Z. Dunin-Wąsowicza 2) – kamienica, projektował Rudolf Hand, 1927.
  • al. Krasińskiego 34 – Kino „Kijów”, projektował Witold Cęckiewicz, 1962.

Przypisy

Bibliografia

Praca zbiorowa: Zabytki Architektury i budownictwa w Polsce. Kraków, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, Warszawa 2007, ISBN 978-83-922906-8-1, s. 217.

Praca zbiorowa: Encyklopedia Krakowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Kraków 2000, ISBN 83-01-13325-2.

Elżbieta Supranowicz: Nazwy ulic Krakowa, Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, Kraków 1995, ISBN 83-85579-48-6, s. 82.

Przeczytaj u przyjaciół: