Aleja Wolności w Żywcu
Aleja Wolności to ulica znajdująca się w Żywcu, w obrębie dzielnicy Śródmieście. Rozciąga się od wału przeciwpowodziowego w pobliżu Jeziora Żywieckiego aż do placu Grunwaldzkiego. Na odcinku pomiędzy ul. Kraszewskiego a placem Grunwaldzkim aleja jest zablokowana dla ruchu samochodowego.
Od skrzyżowania z aleją Legionów do połączenia z ul. Żeromskiego aleja ma status drogi powiatowej. W pozostałych częściach jest drogą gminną.
Historia
Obszar obecnej Alei Wolności, zaznaczony na planie katastralnym miasta z 1884 roku, stanowiło koryto rzeki Soły, szeroko rozlewającej się pomiędzy wysepkami. W północnej części znajdowały się stodoły mieszkańców Rudzy, które zostały wyburzone podczas budowy gmachu Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w latach 1900–1902.
Nowa aleja została wytyczona w 1904 roku i otrzymała nazwę ul. Sokolskiej. Rozpoczynała się od ulicy Nowy Świat (obecnie ul. Kraszewskiego) i biegła w stronę Starego Żywca. Wzdłuż ulicy stworzono skwery, znane jako Planty, oraz okrągły plac, przy którym w latach 1927–1929 firma budowlana architekta Karola Korna z Bielska-Białej zrealizowała gmach Kasy Chorych.
Planowano połączenie prawej strony placu z ul. Bracką poprzez nową drogę, jednak plan ten nie został zrealizowany. Ślady tej koncepcji można zobaczyć w postaci fasad budynków usytuowanych głęboko w zabudowie placu, które miały wychodzić na nową ulicę.
Aleja jest jednym z najbardziej reprezentatywnych miejsc w mieście. To tutaj odbywały się festyny, pokazy sportowe oraz rozpoczynano pochody.
W 1910 roku otwarto połączenie ul. Sokolskiej z ul. Kościuszki, tworząc aleję obsadzoną kasztanowcami. U jej wylotu, 15 lipca 1910 roku, zbudowano Pomnik Grunwaldzki, aby upamiętnić 500. rocznicę bitwy pod Grunwaldem.
W czasie II wojny światowej, podczas niemieckiej okupacji, aleja została pokryta kostką granitową i przemianowana na Parkweg. W tym czasie wyburzono budynki pomiędzy aleją Legionów a ul. Batorego, gdzie urządzono skwer. W 1945 roku zniszczenia doznał gmach Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, który został odbudowany po wojnie.
W 1963 roku, obok budynku Kasy Chorych, powstał Pomnik Wdzięczności, Męczeństwa i Braterstwa Broni.
Najważniejsze obiekty
Budynek Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”
2 marca 1895 roku walne zgromadzenie Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” złożyło wniosek do Rady Gminnej Żywca o budowę sali dla towarzystwa. Proces rozpatrywania wniosku trwał kilka lat, ale ostatecznie został pozytywnie zaopiniowany. W latach 1900–1902, na miejscu dawnych stodół w rejonie późniejszej ul. Sokolskiej, powstała siedziba towarzystwa, a po drugiej stronie drogi zbudowano boisko. Działalność towarzystwa zakończyła się wraz z wybuchem II wojny światowej. Obecnie budynek jest siedzibą Miejskiego Centrum Kultury.
Gmach Kasy Chorych
Gmach ten został zbudowany w latach 1927–1929 przy placu, który został wytyczony podczas budowy ul. Sokolskiej w 1904 roku. Zrealizowane przez przedsiębiorstwo Karola Korna, budynek zaprojektowano na planie litery E. Aktualnie mieści się w nim Wydział Geodezji oraz Wydział Kartografii Starostwa Powiatowego w Żywcu; wcześniej znajdowała się tu siedziba Przychodni Rejonowej „Pod Pomnikiem”.
Pomnik Wdzięczności, Męczeństwa i Braterstwa Broni
Pomnik ten, upamiętniający walki żołnierzy Wojska Polskiego i Armii Czerwonej podczas II wojny światowej, znajduje się na placu przed byłym gmachem Kasy Chorych. Został odsłonięty w 1963 roku, a jego autorem jest rzeźbiarz Antoni Biłka z Bielska-Białej. Na pomniku umieszczono nazwy pól bitewnych: „Lenino 43”, „Janów”, „Kutno”, „Narwik”, „Oświęcim”, „Tarnów” oraz napis „Poległym za wolną i sprawiedliwą Polskę 1939–1945. Ziemia Żywiecka”. Na cokole znajdują się rzeźby postaci: polskiego żołnierza trzymającego w lewej ręce tarczę z orłem oraz żołnierza radzieckiego z pepeszą. Było to miejsce odbywania uroczystości państwowych i manifestacji patriotycznych w okresie PRL. W latach 90. XX wieku, w ramach dekomunizacji, postulowano o jego usunięcie, jednak z powodu gniazdowania bocianów na jego szczycie, do rozbiórki nie doszło. W 2017 roku zmieniono jego symbolikę poprzez dodanie tablicy z napisem: „Poległym za wolną i sprawiedliwą Polskę w latach 1939–1945. Cześć ich pamięci.”
