Aleja Wojska Polskiego w Szczecinie
Aleja Wojska Polskiego w Szczecinie (wcześniej znana jako niem. Falkenwalder Straße, tj. ulica Tanowska) to jedna z kluczowych ulic w Szczecinie, mająca długość 6,9 km. Ulica ta rozciąga się od centrum miasta w kierunku północno-zachodnim i przebiega przez osiem miejskich osiedli: Centrum, Śródmieście-Zachód, Śródmieście-Północ, Łękno, Pogodno, Arkońskie-Niemierzyn, Zawadzkiego-Klonowica oraz Głębokie-Pilchowo. Aleja stanowi część drogi wojewódzkiej nr 115.
Zgodnie z informacjami zawartymi w artykułach prasowych, materiałach turystycznych, na stronach internetowych oraz na oficjalnej stronie Urzędu Miejskiego w Szczecinie, aleja Wojska Polskiego jest najdłuższą ulicą w Szczecinie. Od 2015 roku formalnie najdłuższą ulicą w Szczecinie jest ul. Floriana Krygiera, mająca około 8,5 km długości, jednak nie jest ona ulicą miejską, ponieważ znajduje się na terenie niezabudowanym, w rejonie tzw. Autostrady Poznańskiej.
Przebieg
Ulica zaczyna swój bieg na placu Zwycięstwa w osiedlu Centrum i kieruje się na północny zachód. Dociera do placu Zgody, gdzie krzyżuje się z ulicą Jagiellońską, a następnie przechodzi przez plac Szarych Szeregów. Po jego minięciu, ulica krzyżuje się kolejno z ulicami: Adama Mickiewicza, Mieczysława Niedziałkowskiego, Wacława Felczaka, Honorowych Krwiodawców, Królowej Korony Polskiej, Księdza Piotra Skargi, Księdza Piotra Wawrzyniaka, Stanisława i Wandy Miłaszewskich, Maksyma Gorkiego, Heleny Kurcyuszowej, Bogumiły, Bohdana Zaleskiego, obwodnicą śródmiejską (ul. Kazimierza Majdańskiego), a także z ulicami Romualda Traugutta, Ludwika Solskiego, Bolesława Prusa, Marii Skłodowskiej-Curie, Ostrawicką i Wincentego Pola, Unii Lubelskiej, Piotra Michałowskiego oraz Henryka Rodakowskiego, aż do ronda Olszewskiego. Następnie krzyżuje się jeszcze z ulicą Franciszka Jarzyńskiego, kończąc swój bieg na skrzyżowaniu z ulicą Miodową. Jej kontynuacją w kierunku granicy miasta jest ulica Emila Zegadłowicza.
Historia
Przed rokiem 1945
Obecna aleja Wojska Polskiego pierwotnie stanowiła trakt prowadzący od Bramy Portowej do miejscowości usytuowanych na północny zachód od Szczecina. W 1858 roku, przy skrzyżowaniu z ulicą Unii Lubelskiej (Am Deutschen Berg), zbudowano kompleks budynków fabryki Stoewera. W latach 70. XIX wieku, w odcinku alei między skrzyżowaniem z ulicą Piotra Skargi (Roonstraße) a placem Szarych Szeregów (Arndtplatz), powstały wille osiedla Westend. W 1879 roku, przy skrzyżowaniu z ulicą Piotra Skargi, zbudowano zajezdnię tramwaju konnego. To z tej zajezdni, 23 sierpnia 1879 roku, wyjechały na trasę pierwsze tramwaje konne, prowadzące od alei Wojska Polskiego do ulicy Stanisława Staszica (Grenzstraße). W latach 90. XIX wieku linię tramwajową zelektryfikowano, a północna część alei została częściowo zabudowana willami z osiedla Neu Westend. W tym samym czasie zagospodarowano tereny po obu stronach alei na odcinku od placu Szarych Szeregów do placu Zgody (Bismarckplatz), wznosząc wielokondygnacyjne kamienice. Dalsze inwestycje budowlane miały miejsce po zakończeniu I wojny światowej, gdy powstały spółdzielcze bloki mieszkalne na północ od ulicy Piotra Skargi. W 1925 roku przy alei stworzono tor kolarski (obecnie Tor Kolarski im. Zbysława Zająca). W 1938 roku zamknięto starą zajezdnię tramwajową przy skrzyżowaniu z ulicą Piotra Skargi i otwarto nową zajezdnię Straßenbahnhof West (dzisiejsza Zajezdnia Pogodno) pod numerem 200.
Lata 1945–1973
W wyniku bombardowań Szczecina podczas II wojny światowej, część zabudowy wokół placu Zgody została zniszczona. W 1959 roku, przy skrzyżowaniu z ulicą Małkowskiego, powstał budynek Kina Kosmos, zaprojektowany przez Andrzeja Korzeniowskiego. W 1962 roku, w jednym z narożników z ulicą Jagiellońską, zbudowano blok mieszkalny według projektu Janusza Karwowskiego. W 1963 roku ogłoszono konkurs na zagospodarowanie terenów po usunięciu gruzów zniszczonych kamienic, który wygrał zespół architektów Wacława Furmańczyka i Witolda Jarzynki, projektując cztery identyczne, 10-piętrowe bloki mieszkalne. Dwa z nich stanęły w pobliżu skrzyżowania z ulicą Edmunda Bałuki, trzeci przy skrzyżowaniu z ulicą Bohaterów Getta Warszawskiego, a czwarty w pierzei między placem Zgody a ulicą Jagiellońską.
Lata 1973–2015
Decyzją prezydenta Jana Stopyry, 1 grudnia 1973 roku wycofano ruch tramwajowy z odcinka alei między placem Szarych Szeregów a placem Zwycięstwa. Rok później przeprowadzono modernizację tego odcinka, obejmującą remont chodników i jezdni, montaż sygnalizacji świetlnej, ustawienie elementów małej architektury, nasadzenie drzew oraz renowację fasad budynków. W miejscu skrzyżowania z ulicą Piotra Ściegiennego i Królowej Jadwigi zainstalowano fontannę w formie mozaikowej ścianki, znaną powszechnie jako „Ściana Płaczu”. Od początku lat 80. XX wieku do 1994 roku, zrealizowano również remont alei wraz z torowiskiem tramwajowym na odcinku od placu Szarych Szeregów do ulicy Bogumiły, a następnie w kierunku Jeziora Głębokiego. W 1994 roku zajezdnię przy skrzyżowaniu z ulicą Piotra Skargi odcięto od linii tramwajowej biegnącej aleją Wojska Polskiego.
W latach 90. XX wieku wypełniono wolne działki między placem Zwycięstwa a placem Zgody zabudową plombową. 25 listopada 2001 roku zlikwidowano „Ścianę Płaczu”, zastępując ją miedzianą fontanną w formie dzbana, która po niespełna trzech latach została zdewastowana i ostatecznie usunięta.
Po roku 2015
W lipcu i sierpniu 2015 roku, Szczecińskie Towarzystwo Socjologiczne oraz Centrum Rozwoju Społeczno-Gospodarczego przeprowadziły konsultacje społeczne dotyczące przyszłego wyglądu odcinka alei Wojska Polskiego między placem Szarych Szeregów a placem Zwycięstwa. W wyniku tych konsultacji mieszkańcy odrzucili propozycję odbudowy torowiska tramwajowego oraz zamiany alei w deptak. W styczniu 2017 roku, miasto zorganizowało drugie konsultacje społeczne, w ramach których mieszkańcy oraz członkowie rad osiedli mieli możliwość wybrania jednej z czterech koncepcji przebudowy alei:
- Wariant I: dwie jezdnie po jednym pasie ruchu, rozdzielone pasem zieleni z miejscami parkingowymi, wprowadzenie strefy z ograniczeniem prędkości do 30 km/h;
- Wariant II: dwie jezdnie po dwa pasy ruchu, przy czym pasy środkowe współdzielone z torowiskiem tramwajowym, ograniczenie ruchu samochodów osobowych, dopuszczenie wjazdu jedynie taksówkom, mieszkańcom i autobusom;
- Wariant III: zachowanie dotychczasowego rozwiązania, tj. dwóch jezdni po dwa pasy ruchu, ograniczenie miejsc parkingowych poprzez wprowadzenie zieleni;
- Wariant IV: powrót do modelu sprzed 1973 roku, tj. dwie jezdnie po dwa pasy ruchu, torowisko tramwajowe na dwóch środkowych pasach, ograniczenie miejsc parkingowych poprzez wprowadzenie zieleni.
Ostatecznie wybrano wariant I. W odpowiedzi na rezygnację z odbudowy linii tramwajowej, Stowarzyszenie Estetycznego i Nowoczesnego Szczecina zażądało ponownego przeprowadzenia konsultacji społecznych. W maju 2017 roku, grupa aktywistów miejskich rozpoczęła zbieranie podpisów pod projektem uchwały o przywróceniu ruchu tramwajowego na alei Wojska Polskiego. Za przywróceniem linii tramwajowej opowiedziały się 1554 osoby, jednak uchwała, po głosowaniu w radzie miasta, została odrzucona (9 głosów za, 9 przeciw i 2 wstrzymujące się).
W czerwcu 2017 roku, miasto we współpracy ze Stowarzyszeniem Architektów Polskich ogłosiło konkurs na projekt przebudowy alei Wojska Polskiego od placu Zwycięstwa do placu Szarych Szeregów. Zwyciężył projekt pracowni Archaid. Pod koniec 2020 roku ogłoszono przetarg na remont tego odcinka alei zgodnie z wygranym projektem. Przetarg rozstrzygnięto w marcu 2021 roku na korzyść firmy MTM S. A., która zobowiązała się do przeprowadzenia prac modernizacyjnych w terminie do 24 miesięcy od podpisania umowy na realizację każdego z dwóch etapów inwestycji.
W ramach modernizacji usunięto stare płyty chodnikowe i nawierzchnię asfaltową, ułożono nowe chodniki z płyt granitowych i wybrukowano jezdnie, zainstalowano nowe oświetlenie oraz elementy małej architektury. W pasie między jezdniami posadzono platany, a w sąsiedztwie placu Zgody powstały rabaty z krzewami. Na pamiątkę zlikwidowanej w 1973 roku linii tramwajowej, w nową jezdnię wbudowano odkryty podczas remontu fragment torowiska wraz z oryginalną nawierzchnią. Większość prac remontowych zakończono w sierpniu 2023 roku, a pozostałe mają zakończyć się w połowie 2024 roku. Uroczyste otwarcie odnowionego fragmentu alei dla ruchu pieszego miało miejsce w dniach 26-27 sierpnia 2023 roku, z okazji festynu „Słynne Marki Słynna Aleja”. Ruch kołowy przywrócono 28 sierpnia.
Aleja Wojska Polskiego jest pierwszą ulicą w Szczecinie, której wyremontowanym odcinkiem zarządza specjalnie powołany społeczny menadżer.
Ważniejsze obiekty
Komunikacja miejska
Współcześnie
Na dzień 6 lutego 2025 roku, aleją Wojska Polskiego w stałej organizacji ruchu kursują następujące linie komunikacji miejskiej:
linie tramwajowe:
1, 9
linie autobusowe:
dzienne zwykłe: 53, 60, 67, 70, 86, 87, 90
nocne: 529, 531
Dawniej
linie tramwajowe:
dzienne zwykłe: 5 (od 1905 r. do 1945 r. oraz od 1948 r. do 1973 r.), 7 (od 1934 r. do 1945 r. oraz od 1945 r. do 1973 r.), 10 (od 1967 r. do 1973 r.), 12 (od 1985 r. do 1988 r.)
nocne: 1N (od 1960 r. do 1996 r.), 5N (od 1960 r. do 1973 r.), 7N (od 1969 r. do 1973 r.), 9N (od 1969 r. do 1996 r.)
Numeracja
Zawadzkiego-Klonowica: 184–202 parzyste, 235–248
Centrum: 1–63 nieparzyste
Łękno: 105–121 nieparzyste, 122–142, 143–171 nieparzyste, 185
Pogodno: 150–182 parzyste, 189–231c nieparzyste
Arkońskie-Niemierzyn: 187
Śródmieście-Zachód: 2–62 nieparzyste
Głębokie-Pilchowo: 245–254
Śródmieście-Północ: 64–106
Galeria
Przypisy
Linki zewnętrzne
Oficjalna strona projektu rewitalizacji alei Wojska Polskiego
