Aleja Tadeusza Kościuszki w Łodzi
Aleja Tadeusza Kościuszki to ulica znajdująca się w sercu Łodzi, rozciągająca się od ulicy Zielonej do ulicy Wólczańskiej, w rejonie historycznej dzielnicy Śródmieście. Wzdłuż całej jej długości przebiega przez obszar osiedla Katedralna i jest kontynuacją ulicy Zachodniej na południu.
Aleja Tadeusza Kościuszki jest przecznicą alei Adama Mickiewicza, ustawioną równolegle do ulicy Piotrkowskiej. Na odcinku od Zielonej (gdzie zaczyna się ulica) do Żwirki, między jezdniami, znajduje się torowisko tramwajowe. Jest to jedna z kluczowych arterii komunikacyjnych w centrum Łodzi, gdzie przebiega trasa Łódzkiego Tramwaju Regionalnego.
Historia ulicy
Pierwszy fragment alei został wytyczony w 1865 roku. Od 1873 roku obowiązywała jej oficjalna nazwa Spacerowa, choć używano również terminów Promenada i Promenadowa. W 1875 roku osiemnastu właścicieli nieruchomości usytuowanych przy ulicy Piotrkowskiej, w rejonie numerów 129-163, na czele z Józefem Gampego i Ernestem Kindermannem, zwróciło się do władz miasta z prośbą o zgodę na podział działek (ciągnących się równoleżnikowo od Piotrkowskiej do Wólczańskiej) i wyznaczenie nowej ulicy. Kolejna prośba została złożona w 1884 roku, a ostatecznie odcinek ulicy od Rozwadowskiej (obecnie Zamenhofa) do Św. Anny (obecnie Mickiewicza) został wytyczony w 1888 roku. Odcinek ten figurował na mapach jako Nowo-Spacerowa. Po przejęciu przez Magistrat (w 1904 roku) części działek należących do Braci Morawskich, na których znajdował się dom modlitewny, oba odcinki połączono i oznaczono jedną nazwą – Spacerowa. W 1913 roku ulicę wydłużono do Karola (obecna ul. Żwirki).
W 1917 roku, w stulecie śmierci Tadeusza Kościuszki, zmieniono nazwę na obecną. Ulica miała wtedy dwie jednokierunkowe brukowane jezdnie z deptakiem pośrodku. W 1927 roku na krótkim odcinku uruchomiono tramwaje, a w 1950 roku pojawiły się na całej długości (do Żwirki), w miejscu zlikwidowanego deptaka, i kursują tam do dziś. W latach 1940–1945 ulica nosiła nazwę Hermann Göring Straβe. W 1957 roku ponownie wydłużono ulicę – tym razem do Radwańskiej, a w 2016 roku rozpoczęto budowę kolejnego przedłużenia do ul. Wólczańskiej. Nowy odcinek oddano do użytku w październiku 2017 roku.
Ważniejsze obiekty przy ulicy
Wzdłuż alei Kościuszki znajdują się między innymi:
- nr 1 – kamienica Mieczysława Pinkusa i Jakuba Lende (róg Zielonej)
- nr 4 – rektorat Uniwersytetu Medycznego
- nr 5/7 – wieżowiec Poczty Polskiej
- nr 12 – budynek centrali telefonicznej PAST (obecnie Telekomunikacja Polska)
- nr 14 – łódzki oddział okręgowy NBP
- nr 15 – gmach PKO (pierwotnie siedziba Banku Handlowego w Łodzi)
- nr 19 – Dom Handlowy Zofii Hirszbergowej (obecnie siedziba Miejskiej Pracowni Urbanistycznej)
- nr 21 – kamienica Nissena Rosenbluma
- nr 23/25 – dawna fabryka Maksa Wilczyńskiego i Jakuba Hirszberga
- nr 33/35 – pałac Wilhelma Lürkensa (vis-à-vis pasażu Rubinsteina)
- nr 53 – kamienica Henryka Brautigama
- nr 57 – oddział PZU
- nr 63 – oddział Banku Pekao (dawna łódzka siedziba Banku Gospodarstwa Krajowego)
- nr 65 – gmach dawnego Niemieckiego Gimnazjum Reformowanego (obecnie budynek Uniwersytetu Łódzkiego – Wydział Filologiczny)
- nr 68 – hotel Światowit
- nr 69 – zabytkowa kamienica wielkomiejska
- nr 83 – Izba Skarbowa
- nr 88 – willa Alfreda Jarischa
- nr 93 – kamienica Zygmunta Dejczmana
- nr 98 – Dom Literatów
- nr 107/109 – sąd rejonowy Łódź Śródmieście (dawna siedziba Komitetu PZPR)
- nr 121 – Archiwum Państwowe w Łodzi
Budynki pod numerami 1, 4, 14, 15, 33/35, 53, 57, 65, 69, 83, 88 i 93 są wpisane do rejestru zabytków NID.
Do listopada 1939 roku na rogu Kościuszki (nr 2) i Zielonej znajdowała się synagoga reformowana.
Komunikacja miejska
Aleją Kościuszki kursują linie tramwajowe oraz autobusowe MPK Łódź, w tym linie nocne.
Przypisy
Bibliografia
Anna A. Rynkowska, Ulica Piotrkowska, wyd. I, Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1970, ISBN 978-83-939822-4-0.
