Aleja Papieża Jana Pawła II w Szczecinie

Aleja Papieża Jana Pawła II

Aleja Papieża Jana Pawła II to ulica znajdująca się w szczecińskich osiedlach Centrum i Śródmieście-Północ, w obrębie dzielnicy Śródmieście. Długość alei wynosi 1,18 km, a jej przebieg rozciąga się od południowego wschodu do północnego zachodu, łącząc plac Żołnierza Polskiego z ulicą Wacława Felczaka. Jest to reprezentacyjna aleja w centrum miasta, wzdłuż której znajdują się kamienice wpisane do rejestru zabytków oraz gminnej ewidencji zabytków. Cała ulica jest częścią Złotego Szlaku, turystycznej trasy łączącej Zamek Książąt Pomorskich z Doliną Siedmiu Młynów.

Historia

Przed II wojną światową

W 1864 roku szczeciński urbanista James Hobrecht przygotował projekt zagospodarowania terenów, które powstały po likwidacji fortu Wilhelma, położonego w rejonie dzisiejszego placu Grunwaldzkiego oraz na gruntach rozparcelowanego majątku Friedrichschof, usytuowanego na północ od fortu. Hobrecht zakończył swój plan w 1874 roku, projektując układ wielobocznych placów z ulicami rozchodzącymi się promieniście. Najważniejszą z nich miała być ulica oznaczona roboczo numerem 30. Początkowo planowano nadać jej nazwę Lindenstraße, inspirowaną podobnie usytuowaną ulicą w Berlinie, jednak w 1877 roku zmieniono ją na Kaiser-Wilhelm-Straße na cześć cesarza Wilhelma I Hohenzollerna. Zgodnie z projektem zabudowy z 1880 roku, ulica miała rozpoczynać się na Königsplatz, przechodzić przez Kaiser-Wilhelm-Platz, a następnie na skrzyżowaniu z Deutsche Straße przez Ludwigplatz, aż do K. Platz. Zarezerwowano szeroki pas terenu, co umożliwiło przyszłe poszerzenie ulicy oraz wyznaczenie przedogródków między jezdnią a zabudową w północnej części.

W 1882 roku nastąpiła modyfikacja przebiegu ulicy, która została skrócona i ostatecznie określona jej szerokość. Odcinek na południe od placu Grunwaldzkiego (wówczas Wilhelm-Platz) miał szerokość 48 m, z chodnikami o szerokości 4 m oraz dwiema jezdniami po 10 m, a w środku trakt do jazdy konnej. Partery kamienic w tym rejonie przeznaczono na sklepy i usługi. Odcinek na północ od placu miał szerokość 59 m, z przedogródkami przed kamienicami, które pełniły głównie funkcje mieszkalne, z planowanymi sklepami i kawiarniami jedynie w budynkach narożnych.

W latach 1886–1888 przy ulicy zbudowano reprezentacyjny gmach König-Wilhelms-Gymnasium, zaprojektowany przez Richarda Rönnebecka (obecnie rektorat Uniwersytetu Szczecińskiego), a w kolejnej dekadzie rozpoczęto zabudowę przyległych kwartałów wysokimi kamienicami. Przykładem jest eklektyczna kamienica nr 42 z 1898 roku.

W 1914 roku na narożniku Kaiser-Wilhelm-Straße i Preusische Straße powstał budynek Finanzamt Stettin Nord. Budowa wzdłuż ulicy zakończyła się zasadniczo w 1924 roku, a zabudowa miała charakter luksusowy, z głębokimi balkonami, wykuszami, wieżyczkami oraz bogato zdobionymi elewacjami, w tym z glazurowanymi cegłami w kontrastowych kolorach. W latach 1924–1927 na północnym końcu ulicy w kilku etapach wzniesiono neobarokowy gmach zaprojektowany przez Georga Steinmetza dla władz prowincji Pomorze (obecnie Urząd Miasta Szczecin).

II wojna światowa

W trakcie intensywnych bombardowań miasta aleja przetrwała do 1944 roku. Pierwsze zniszczenia miały miejsce w nocy z 5 na 6 stycznia, a południowa część ulicy, w rejonie placu Lotników, została niemal całkowicie zniszczona w wyniku nalotu dywanowego w nocy z 16 na 17 sierpnia 1944 roku.

Lata 1945–1989

Po zakończeniu II wojny światowej Kaiser-Wilhelm-Straße stała się jedną z pierwszych ulic zasiedlonych przez polskich osadników oraz jedną z pierwszych, które zmieniły nazwę na polską. 5 lipca 1945 roku budynek byłego zarządu prowincji zajął pierwszy polski zarząd miasta, na czele z prezydentem Piotrem Zarembą. 15 lipca 1945 roku na pobliskich Jasnych Błoniach odprawiono mszę, po której uczestnicy przemaszerowali ulicą Jedności Narodowej do placu Grunwaldzkiego. W 1947 roku przy alei mieściły się różne instytucje, takie jak Nadzwyczajna Komisja Mieszkaniowa (nr 31), Okręgowy Inspektorat Pracy (nr 31), Okręgowa Komisja Związków Zawodowych (nr 31), Izba Skarbowa (nr 37), I Urząd Skarbowy (nr 37), oraz Ubezpieczalnia Społeczna (nr 12).

W 1950 roku na wylocie alei do placu Żołnierza Polskiego ustawiono pomnik Wdzięczności dla Armii Radzieckiej w formie obelisku z pięcioramienną gwiazdą. Nowe władze miasta postanowiły objąć część alei projektem Śródmiejskiej Dzielnicy Mieszkaniowej, wzorowanej na warszawskiej Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej. W latach 1952–1954 zespół architektów: Henryk Nardy, W. Adamczyk i Emanuel Maciejewski zaprojektował dwa pięciokondygnacyjne, socrealistyczne bloki z spadzistymi dachami, które miały zastąpić zniszczone kamienice na odcinku od placu Grunwaldzkiego do placu Lotników. Prace budowlane zakończyły się w 1958 roku, co czyniło je pierwszymi nowymi budynkami mieszkalnymi w Szczecinie po wojnie.

W latach 70. XX wieku środkowa część alei Jedności Narodowej, od placu Lotników do placu Grunwaldzkiego, została przekształcona w aleję spacerową z fontannami. Przed placem Grunwaldzkim, 19 czerwca 1980 roku, odsłonięto pomnik Marynarza autorstwa Ryszarda Chachulskiego.

Po roku 1989

Zgodnie z Uchwałą Rady Miasta Szczecin nr X/284/07 z 11 czerwca 2007 roku aleja Jedności Narodowej została przemianowana na aleję Papieża Jana Pawła II.

W 2006 roku przeprowadzono remont fontann na odcinku zwanym Aleją Fontann. W 2015 roku, w ramach programu „Zielone Przedogródki Szczecina”, przywrócono historyczny wygląd klombów kwiatowych przed kamienicami nr 13, 14, 15 i 17. W 2016 roku odnowiono klomby przed kamienicami nr 18, 19, 20, 21, 22, 32, 33, 34 i 36.

6 lutego 2020 roku ogłoszono przetarg na prace remontowe na odcinku od placu Grunwaldzkiego do ulicy Wacława Felczaka. Zakres prac obejmował wymianę przedwojennej kostki brukowej, modernizację ciągu pieszego między jezdniami i chodników, przebudowę sygnalizacji świetlnej oraz sieci wodno-kanalizacyjnej. Zaplanowano również umiejscowienie elementów małej architektury, takich jak kosze na śmieci, ławki, stojaki rowerowe oraz słupki ograniczające nieprzepisowe parkowanie. Przetarg wygrało konsorcjum Roverpol i Rover Infraestructuras, które miało zakończyć prace do połowy października 2021 roku. Ostatecznie wyremontowany odcinek oddano do użytku z opóźnieniem – 1 kwietnia 2022 roku.

Nazwy

W trakcie swojej historii ulica miała następujące nazwy:

Kaiser-Wilhelm-Straße – w latach 1877–1945
aleja Jedności Narodowej – w latach 1945–2007
aleja Papieża Jana Pawła II – od 2007 roku

Układ drogowy

Ulica łączy się z następującymi drogami publicznymi:

Aleja znajduje się na działkach ewidencyjnych o łącznej powierzchni 36 073 m², a długość dróg przypisanych do ulicy wynosi 1172 m.

Transport publiczny

Na dzień 13 lutego 2022 roku, aleją Jana Pawła II kursują następujące linie autobusowe:

70 (między placem Grunwaldzkim a placem Lotników; trasa zmieniona z powodu remontów)
87 (na całej długości alei; trasa tymczasowa)
90 (na całej długości alei; trasa zmieniona z powodu remontów)

Wcześniej, na dzień 22 września 2021 roku, aleją Jana Pawła II kursowały następujące linie autobusowe:

70 (na całej długości alei)
90 (od placu Lotników do placu Grunwaldzkiego)
95 (od placu Lotników do placu Grunwaldzkiego)

Zabudowa i zagospodarowanie

Początkowy odcinek alei, od placu Żołnierza Polskiego do placu Lotników, zabudowany jest niemal w całości obiektami powojennymi (trzy pawilony handlowe, wieżowiec). Jedynie po prawej stronie tego odcinka zachowała się jedna kamienica o numerze 2. Między placem Lotników a placem Grunwaldzkim po obu stronach ulicy znajduje się zwarta zabudowa, składająca się z bloków ŚDM w stylu socrealistycznym, wzniesionych w latach 50. XX wieku oraz kilku zachowanych przedwojennych kamienic. Odcinek od placu Grunwaldzkiego do ulicy Mazurskiej oraz między ulicą Mazurską a ulicą Wielkopolską przy alei (poza budynkiem komisariatu policji Szczecin Niebuszewo) zdominowany jest przez cztero- i pięciopiętrowe kamienice. Krótki odcinek od ulicy Wielkopolskiej do ulicy Mieczysława Niedziałkowskiego ma nieco inny charakter zabudowy: po lewej stronie zlokalizowano basen przeciwpożarowy, a po prawej znajduje się budynek rektoratu Uniwersytetu Szczecińskiego. Końcowy odcinek alei między ulicą Mieczysława Niedziałkowskiego a ulicą Wacława Felczaka zabudowany jest z lewej strony modernistycznymi kamienicami, a z prawej kamienicami uzupełnionymi blokiem. Perspektywę ulicy od północy zamyka gmach Urzędu Miasta Szczecin, a od południa dwa wieżowce przy placu Żołnierza Polskiego.

Zagospodarowanie środkowej części alei różni się w zależności od odcinka. Między placem Żołnierza Polskiego a placem Lotników przestrzeń między jezdniami zajmuje plac Pawła Adamowicza. Od placu Lotników do placu Grunwaldzkiego środkowa część została zagospodarowana jako promenada z pawilonami gastronomicznymi i fontannami, co nadało temu odcinkowi nazwę Aleja Fontann. Dominantą tego odcinka jest pomnik Marynarza przy wylocie alei do placu Grunwaldzkiego. Od placu Grunwaldzkiego do ulicy Wielkopolskiej środkową część tworzy ciąg pieszo-rowerowy. W końcowym odcinku alei, który wcześniej zajmowały kwietniki i pomnik Gryfa Pomorskiego, również przekształcono w ciąg pieszo-rowerowy w związku z przebudową fragmentu alei.