Aleja Jana Pawła II
To ulica, która przebiega przez warszawskie dzielnice Wola, Śródmieście oraz Żoliborz, rozciągająca się od Alej Jerozolimskich do alei Wojska Polskiego.
Jest to jedna z kluczowych arterii stolicy, łącząca południowe i północne części miasta.
Przebieg
Aleja stanowi kontynuację ulicy Tytusa Chałubińskiego w kierunku północnym oraz ulicy ks. Jerzego Popiełuszki na południu. Cała jej długość charakteryzuje się dwujezdniowym układem, oddzielonym pasem zieleni, w którym znajduje się torowisko tramwajowe.
Wzdłuż alei biegnie ścieżka rowerowa, której część została wytyczona po wschodniej stronie, a pozostała część po zachodniej stronie ulicy.
Historia
Planowanie alei rozpoczęto jeszcze przed 1939 rokiem, jednak prace budowlane nie ruszyły z powodu II wojny światowej, gdyż koszty wykupu gruntów w jednym z najbardziej zaludnionych rejonów Warszawy były dla miasta zbyt wysokie.
Na mocy uchwały Rady Narodowej m.st. Warszawy z 19 grudnia 1949 roku, nadano budowanej arterii nazwę upamiętniającą Juliana Marchlewskiego na odcinku między Alejami Jerozolimskimi a ul. Krajowej Rady Narodowej. Budowę ulicy zaczęto od południa. 21 stycznia 1952 roku uruchomiono linię trolejbusową wzdłuż powstającej ulicy na odcinku między skrzyżowaniami z Alejami Jerozolimskimi a ul. Sienną, gdzie zbudowano tymczasową pętlę. 9 listopada 1952 roku, po wyburzeniu kolejnych budynków wzdłuż planowanej arterii, linię trolejbusową wydłużono do skrzyżowania z ul. Krajowej Rady Narodowej.
Ulica została zbudowana w latach 1955–1959 jako fragment trasy N-S (al. Niepodległości – ul. Tytusa Chałubińskiego – ul. J. Marchlewskiego – ul. Stołeczna). Przebiega przez tereny zniszczone podczas powstania warszawskiego oraz gruzy byłego warszawskiego getta. Pierwszy odcinek ulicy od Alej Jerozolimskich do ul. Krajowej Rady Narodowej oddano do użytku w 1956 roku. W 1955 roku na wytyczonym torowisku alei ułożono tory tramwajowe, a 1 stycznia 1956 roku uruchomiono linię tramwajową na odcinku między skrzyżowaniami z Alejami Jerozolimskimi a ul. Stawki.
W kolejnych trzech latach oddano do użytku dalsze odcinki. 13 czerwca 1959 roku otwarto ostatni odcinek ulicy od skrzyżowania z ul. Stawki, przez rondo Babka, wiadukt nad linią kolejową w pobliżu stacji Warszawa Gdańska, aż do połączenia z ul. Stołeczną na placu Grunwaldzkim. Tego samego dnia rozpoczęto obsługę nowego odcinka ulicy przez komunikację tramwajową i autobusową. 21 lipca 1959 roku na rondzie Babka uruchomiono połączenie linii tramwajowej biegnącej wzdłuż ulicy Juliana Marchlewskiego z nowymi liniami na ulicach Mariana Buczka i Okopową, przy czym odcinek na ul. Okopowej do skrzyżowania z ul. Powązkowską był eksploatowany wyłącznie jako techniczny do 20 listopada 1960 roku, kiedy to uruchomiono połączenia pasażerskie.
Na mocy uchwały Rady Narodowej m.st. Warszawy z 24 listopada 1961 roku, odcinek arterii między skrzyżowaniami z ulicami Krajowej Rady Narodowej i Mariana Buczka otrzymał nazwę ulicy Juliana Marchlewskiego, znosząc jednocześnie przedwojenne nazwy ulic Solnej oraz Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego.
W latach 1949–1960 w rejonie ulic Orlej, Świerczewskiego, Żelaznej, Chłodnej oraz Elektoralnej powstało osiedle mieszkaniowe Mirów. W latach 1949–1967 zbudowano osiedla Muranów Południowy, Muranów Północny oraz Muranów Zachodni na obszarze dawnego getta. W latach 1965–1972 po obu stronach alei zrealizowano 16-piętrowe bloki Osiedla Za Żelazną Bramą.
W październiku 1965 roku na skrzyżowaniu z ulicami Prostą i Świętokrzyską otwarto rondo, któremu w 1986 roku nadano nazwę rondo ONZ.
W lipcu 1968 roku na skwerze przy Hali Mirowskiej odsłonięto pomnik Juliana Marchlewskiego.
W latach 1972–1976, w związku z budową Dworca Centralnego, pod skrzyżowaniem z Alejami Jerozolimskimi powstał system przejść podziemnych z lokalami handlowymi, a nad ulicą zbudowano dwa wiadukty.
W 1989 roku w rekomendacjach miejskiej Komisji ds. Nazewnictwa Ulic pojawiły się propozycje nadania alei imienia Janusza Korczaka lub Jana Pawła II. Obecną nazwę nadano uchwałami trzech warszawskich rad dzielnic-gmin: Warszawa-Wola 2 października 1990, Warszawa-Śródmieście 6 listopada 1990 oraz Warszawa-Żoliborz 6 października 1993 roku.
Rada m.st. Warszawy zaktualizowała uchwałą z 30 sierpnia 2012 roku nazwę żoliborskiego odcinka arterii z al. Jana Pawła II na aleję Jana Pawła II, a uchwałą z 8 listopada 2012 roku skorygowała nazwę wolskiego odcinka z alei Jana Pawła II-go na aleję Jana Pawła II. Nazwa odcinka w Śródmieściu nie została zmieniona. Korekty wprowadzone w 2012 roku ujednoliciły nazwę arterii używaną we wszystkich trzech dzielnicach.
8 marca 2015 roku otwarto stację metra warszawskiego linii M2 Rondo ONZ, zlokalizowaną pod aleją.
W 2020 roku od ronda ONZ do ronda Czterdziestolatka ulica została zwężona z pięciu do trzech pasów ruchu, powstała tam także ścieżka rowerowa oraz posadzono drzewa.
Ulice w ciągu obecnej alei przed 1945
W swoim przebiegu nowo powstała aleja częściowo wchłonęła trzy dawne ulice: Solną, Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego oraz Parysowską.
Ulica Solna – została wytyczona jako krótka przecznica około 1775 roku; biegła od ul. Elektoralnej do ul. Leszno (obecnie: al. „Solidarności”). W ciągu dziesięciu lat istnienia jej zabudowa stała się stosunkowo gęsta, a w XIX wieku była uzupełniana. W latach 1940–1942 znajdowała się w obrębie getta, a po upadku powstania warszawskiego cała zabudowa została zniszczona. Ulica Solna była jeszcze wymieniana w spisie ulic z 1955 roku, jednak w 1956 roku przestała istnieć w związku z budową trasy N-S. Ocalałą zabudowę wyburzono, pozostawiając jedynie silnie przekształconą kamienicę Trachtenberga z 1913 roku (Solna 16, obecnie al. Jana Pawła II 38).
Ulica Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego, wcześniej znana jako Nowokarmelicka – powstała przed 1861 rokiem, łączyła ulicę Gęsią (obecnie: ul. Anielewicza) z ul. Miłą. Zabudowa tej ulicy zaczęła się po 1875 roku, była zamieszkiwana przez biedotę żydowską. Od 1940 roku znajdowała się w obrębie getta, a po powstaniu w 1943 roku cała zabudowa została zniszczona. Ostatecznie ulica została zlikwidowana w wyniku budowy trasy N-S.
Ulica Parysowska – powstała w 1893 roku, biegła od ul. Stawki do Dzikiej. Po zachodniej stronie ulicy wytyczono plac Parysowski w kształcie zbliżonym do trapezu, nazwany na cześć jurydyki Parysowskiej, istniejącej tu od XVI wieku. Zabudowa ulicy powstawała od pierwszego dziesięciolecia XX wieku, z nasileniem przed wybuchem I wojny światowej. W latach 1940–1942 znalazła się w obrębie getta, a wszystkie budynki zostały zniszczone podczas powstania w 1943 roku. Ulica i plac zostały ostatecznie zlikwidowane w 1961 roku po wytyczeniu końcowego odcinka Trasy N-S.
Ważniejsze obiekty
- 21 Społeczne Liceum Ogólnokształcące im. Jerzego Grotowskiego
- Biurowiec Ilmet
- Biurowiec Q22
- Biurowiec Rondo 1
- Biurowiec Varso
- Centrum handlowe Westfield Arkadia
- Centrum handlowe Złote Tarasy
- Dworzec Centralny im. Stanisława Moniuszki
- Hala Mirowska
- Hotel Westin
- Maszt Wolności
- Muzeum Więzienia Pawiak
- Ogród Sprawiedliwych w Warszawie
- Osiedle Za Żelazną Bramą
- Park Mirowski
- Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
- Plac Grunwaldzki
- Pomnik Feliksa Stamma
- PZU Tower
- Rondo Czterdziestolatka
- Rondo ONZ
- Rondo Zgrupowania AK „Radosław”
- Stacja metra Rondo ONZ
- Wieżowiec Babka Tower
- Zespół Szkół Poligraficznych im. Marszałka Józefa Piłsudskiego
Upamiętnienia
- Głaz pamiątkowy z datą i godziną śmierci Jana Pawła II (przy skrzyżowaniu z Dzielną, po stronie wschodniej)
- Mural Ludziom Alei „Solidarności”, dawnej Ulicy Leszno, upamiętniający Bohdana Lacherta, Cypriana Kamila Norwida, Emanuela Ringelbluma, Marię Ajzensztadt i Bolesława Prusa.
- Mural upamiętniający Jana Himilsbacha i Zdzisława Maklakiewicza (pod wiaduktem przy al. Jana Pawła II, pomiędzy rondami im. J. Himilsbacha i Z. Maklakiewicza)
- Pomnik granic getta (przy skrzyżowaniu z ul. Dziką, po stronie zachodniej)
- Płyta upamiętniająca więzienie Serbia
- Tablica pamiątkowa Tchorka w Warszawie (na fasadzie Hali Mirowskiej)
- Tablica upamiętniająca Szkołę Techniczną Kolejową Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej (przy centrum handlowym Złote Tarasy)
- Tablica upamiętniająca Xawerego Dunikowskiego.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy, tom 5. Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, 1999, s. 68. ISBN 83909794-6-2.
