Alegoria z Wenus i Kupidynem, znana również jako Zwycięstwo Czasu nad Miłością (wł. Allegoria del trionfo di Venere), to dzieło florenckiego malarza z okresu manieryzmu, Agnola Bronzina, które powstało w latach 1540–1545.
Historia obrazu
Obraz został stworzony na zlecenie Cosimo I de’ Medici jako prezent dla króla Francji, Franciszka I. Inicjatorem tego projektu był humanista Landinelli. Erotyczna tematyka oraz dwuznaczność dzieła wywołały spore kontrowersje na dworze królewskim. W XVII wieku król Henryk IV sprzedał go do jednej z paryskich kolekcji, a w 1860 roku obraz został nabyty przez National Gallery w Londynie.
Tematyka i symbolika obrazu
Głównym tematem dzieła jest bogini Wenus, otoczona przez Kupidyna oraz symbolicznie ukazanych Rozkosz i Zabawę po jednej stronie, a Oszustwo i Zazdrość po drugiej. Wenus stara się zabrać strzały swojemu synowi, aby nie powodował większego zamieszania. Ich pocałunek, o wyraźnym ładunku zmysłowym, nie przypomina matczynej miłości, lecz bardziej zbliżony jest do pocałunku kochanków. W ręku Wenus widnieje jabłko, które jest jej atrybutem; w mitologii greckiej otrzymała je od Parysa jako nagrodę dla najpiękniejszej.
Wokół postaci, na tle niebieskiej draperii, kontrastują alegorie radości oraz trudów miłości, utrzymane w chłodnej tonacji. Tuż obok Wenus znajduje się Przyjemność (Rozkosz) o nieco głupiutkiej twarzy, sypiąca płatki róż na parę. Na nodze Wenus widoczny jest łańcuszek z dzwoneczków, natomiast w drugą stopę wbity jest cierń. W czasach renesansu kolce róż symbolizowały ból, który towarzyszy wielkim uczuciom. Postać satyra przypomina tańczące putta, które zdobią balustradę balkonu dla śpiewaków w katedrze florenckiej autorstwa Donatella.
Za dzieckiem widnieje Zdrada, przedstawiona z niewinną twarzą, ale z tułowiem ogromnego węża, symbolizującego podstęp i grzech. Satyra trzyma w jednej dłoni plaster miodu, będący symbolem rozkoszy, a w drugiej żądło skorpiona, symbolizujące ból. Dłonie satyra wydają się być powykręcane.
Po drugiej stronie obrazu Bronzino umieścił Zazdrość, często określaną jako Ból lub Cierpienie. Alegoria ta jest przedstawiona jako stara, umęczona kobieta. Nad nią znajduje się postać Zapomnienia, która pragnie zasłonić scenę kotarą. Z pozoru jej twarz przypomina maskę. Powstrzymuje ją Chronos, ukazany jako muskularny, brodaty mężczyzna ze skrzydłami i klepsydrą, będący jednocześnie alegorią Czasu.
Na dole obrazu, po prawej stronie, znajdują się dwie teatralne maski – komedii i tragedii, o rysach młodej kobiety i starego mężczyzny. Prawdopodobnie mają one symbolizować starość oraz brzydotę, które są skutkiem miłosnych cierpień. Motyw masek był często wykorzystywany w sztuce grecko-rzymskiego antyku oraz na grobowcu Medyceuszów w Nowej Zakrystii florenckiej bazyliki San Lorenzo, autorstwa Michała Anioła.
Przypisy
Bibliografia
A. Auf de Heyde, National Gallery London, wyd. HPS, 2007, ISBN 978-83-60688-44-1.
