Alegoria wody (znana również jako Woda) to obraz olejny namalowany na desce olchowej przez Giuseppe Arcimbolda w 1566 roku. Jego wymiary wynoszą 66,5×50,5 cm (z ramą: 79,1×63 cm) i obecnie znajduje się w Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu (numer inwentarzowy 1586).
Opis
Portret składa się z ponad 60 istot wodnych, które formują popiersie w profilu. Zidentyfikowano 62 gatunki, które zostały opisane przez historyka sztuki Thomasa DaCosta Kaufmanna w pracy zbiorowej zatytułowanej The Arcimboldo Effect. Oprócz wielu gatunków ryb, wśród przedstawionych zwierząt znajdują się m.in. ślimak, rekin, krab, ośmiornica, rak, żaba, robaki, konik morski oraz foka, a także muszle, korale i perły. Arcimboldo mógł posługiwać się wzornikiem lub iluminowanym podręcznikiem, aby namalować niektóre z tych stworzeń. W dziele pominięto wiele powszechnie znanych gatunków ryb, a większą uwagę poświęcono bardziej egzotycznym zwierzętom wodnym, co nadaje całości jeszcze bardziej ekskluzywny charakter. Choć portret ma cechy abstrakcyjne, zwierzęta zostały namalowane w sposób niezwykle realistyczny. Ich proporcje są jednak nierealistyczne, co sprawia, że obraz jest bardziej abstrakcyjny niż inne dzieła z cyklu Żywiołów. Największy rekin w naturze został przedstawiony w rozmiarze małej ryby, mniejszej niż krab, żółw czy meduza. Z kolei głowa foki zajmuje przestrzeń porównywalną z homarem. Historyczka sztuki Zuzanna Stańka w artykule na portalu DailyArt Magazine podkreśla, że poszczególne zwierzęta zdają się mieć własne osobowości, niezależne od ogólnego wrażenia postaci. Wydaje się, że postać przedstawiona na obrazie to kobieta, co sugerują m.in. naszyjnik i kolczyk z pereł. Biorąc pod uwagę osobę zleceniodawcy oraz koronę, interpretowana jest jako dama dworu. W kompozycji dominują ciemne kolory, przełamane jasnymi akcentami czerwieni i pomarańczy. Podobrazie prawdopodobnie zostało pokryte wieloma warstwami ciemnego gruntu, dzięki czemu postać wyłania się z gładkiego, czarnego tła, dając wrażenie głębi. Obraz jest sygnowany na odwrocie jako Aqua.
Dzieło to element cyklu alegorii żywiołów, do którego oprócz Wody zaliczają się także Ogień, Ziemia i Powietrze. Czasami cykl ten interpretowany jest jako symbol potęgi cesarza, który włada wszystkimi żywiołami. Żywioły te są powiązane z wcześniejszym cyklem Arcimbolda, czyli alegoriami pór roku. Alegoria wody koresponduje z Zimą, co związane jest z chłodnymi kolorami. Mroźne oceany zestawione są z zimowym chłodem. Chociaż współczesna analiza twórczości Arcimbolda często postrzega ją jako proto-surrealistyczną, w rzeczywistości odpowiadała ona na potrzeby ówczesnej publiczności, która ceniła zagadki i alegorie.
Historia
Cykl powstał prawdopodobnie na zlecenie cesarza Maksymiliana II Habsburga, dla którego Arcimboldo był nadwornym malarzem. Artysta ofiarował oba cykle cesarzowi w 1569 roku. Korona wieńcząca postać na portrecie odnosi się do zleceniodawcy. Znane jest, że obraz znajdował się w kunstkamerze następcy Maksymiliana, cesarza Rudolfa II, który był wielkim zwolennikiem Arcimbolda. Od 1748 roku dzieło było przechowywane w skarbcu wiedeńskim, a od 1830 roku eksponowane w Galerii Malarstwa. Obecnie można je zobaczyć na wystawie stałej w Gabinecie nr 8 Galerii Obrazów na pierwszym piętrze Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu, które zostało otwarte w 1891 roku.
Przypisy
Bibliografia
Thomas DaCosta Kaufmann: The Allegories and Their Meaning. W: The Arcimboldo Effect. Londyn: Thames and Hudson, 1987. Brak numerów stron w książce.
Thomas DaCosta Kaufmann: Arcimboldo: Visual Jokes, Natural History, and Still-Life Painting. Chicago: University of Chicago Press, 2010. ISBN 978-0-226-42688-4. [dostęp 2024-02-19]. Brak numerów stron w książce.
