Alegoria Cnoty i Występku to dzieło włoskiego artysty renesansowego Paola Veronesego.
Obraz powstał na zlecenie cesarza Rudolfa II. W roku 1621, według spisu inwentarza, znajdował się w cesarskiej kolekcji. Na koniec XVII wieku trafił do zbiorów królowej Szwecji Krystyny Wazówny. Obecnie można go podziwiać w Frick Collection w Nowym Jorku.
Temat obrazu czerpie inspirację z antycznych opowieści, w tym z dzieł greckiego poety Ksenofonta oraz jego Wspomnień o Sokratesie. Historia dotyczy epizodu z życia Herkulesa, który w pewnym momencie stanął przed wyborem pomiędzy dwiema kobietami, z których każda namawiała go do podążania jej ścieżką życia. Jedna z dróg była wąska i stroma, prowadząca do prawdziwego szczęścia, a druga – szeroka i łatwa, prowadząca do beztroskich przygód. Kobiety nazywały się Cnota i Występek. Herkules postanowił wybrać drogę Cnoty.
Veronese uchwycił moment, w którym Herkules wybiera drogę Cnoty i stara się nią podążać. Druga kobieta usiłuje go zatrzymać siłą. Bohater ma rozdartą pończochę. Postacie przedstawione są w nietypowy sposób, jak na mitologiczne postacie, ale zgodny z stylem artysty. Ubrane są w szlacheckie stroje z czasów malarza, bogate w żywe kolory. Kobieta o imieniu Występek trzyma w lewej dłoni talię kart, symbolizującą beztroskie życie. Jej tron zdobi sylwetka sfinksa, uważana w epoce renesansu za symbol lubieżności. Na jej prawej dłoni widać długie szpony, którymi prawdopodobnie rozdarła ubranie Herkulesa. Cnota z kolei nosi zieloną szatę i ma na głowie wieniec laurowy, symbolizujący zwycięstwo. Najbardziej interesującą postacią w obrazie jest jednak sam Herkules. Wiele osób krytycznych twierdzi, że jest to autoportret samego malarza, co czyni tę postać szczególnie wyjątkową w twórczości Veronesa.
W górnej części obrazu, po lewej stronie, znajduje się posąg kobiety, a nad nim widnieje inskrypcja, która stanowi wskazówkę do interpretacji przesłania obrazu: Honor et virtus post mortem floret (honor i cnota rozkwitają po śmierci).
Temat ten inspirował wielu innych artystów, w tym Carracciego, który w 1596 roku namalował obraz Herkules na rozstajach.
Bibliografia
Patrick de Rynck Jak czytać malarstwo, wyd. Universitas, Kraków 2005, ISBN 83-242-0565-9.
